O ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣ. ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Pablo Picasso, Minotaur Caressant une Dormeuse 

Ο ΜΥΘΟΣ

Ο Μίνωας αφιέρωνε και θυσίαζε στον Ποσειδώνα τον ωραιότερο ταύρο που γεννιόταν. Αυτή την συνήθεια την καταπατεί ο βασιλιάς, την χρονιά που γεννιέται ένας πανέμορφος λευκός ταύρος. Θυσιάζει στη θέση του έναν άλλο ταύρο ελπίζοντας ότι ο θεός δεν θα το καταλάβει.

Μία παραλλαγή του μύθου αναφέρει ότι ο Μίνωας μόλις έγινε βασιλιάς, ζήτησε από τους θεούς (ή από τον Ποσειδώνα ειδικά, σαν θεό της θάλασσας που κυριαρχεί στην ζωή των νησιωτών) ένα σημάδι ότι τον εγκρίνουν. Το σημάδι έρχεται από τη θάλασσα με τη μορφή  ενός μοναδικής ομορφιάς ταύρου. Αυτόν τον ταύρο ζητά ο Ποσειδώνας από τον Μίνωα, να του τον θυσιάσει. Ο Μίνωας παρακούει τον θεό και σε αυτή την εκδοχή του μύθου. 
Τον εξαπατά θυσιάζοντας ένα άλλο ζώο στη θέση του.

Ο Ποσειδώνας οργίζεται με την εξαπάτηση και τον τιμωρεί. Με «θεϊκό» τρόπο. Η Πασιφάη, γυναίκα του Μίνωα, θα ερωτευθεί τον ταύρο. Το πάθος της για το υπέροχο ζώο μένει ανικανοποίητο. Ζητάει τη βοήθεια του μηχανικού Δαίδαλου. Εκείνος κατασκευάζει ένα ομοίωμα αγελάδας, –Δαμαλίς–, το οποίο ντύνει με δέρμα φρεσκοσφαγμένης αγελάδας. Μέσα στο ομοίωμα μπαίνει η Πασιφάη. Ο λευκός ταύρος ξεγελιέται και ζευγαρώνει με τη βασίλισσα.

Από την ένωσή τους γεννιέται ο Μινώταυρος. Ένα ον παράξενο, όπως η ένωση που του έδωσε ζωή. Με ανθρώπινο σώμα, κεφάλι και ουρά ταύρου.

Μετά τον χρησμό του Μαντείου των Δελφών, ο Μίνωας ζητά από τον Δαίδαλο να κατασκευάσει ένα χώρο, όπου θα φυλακισθεί ο Μινώταυρος. Ευρηματικός πάλι ο μηχανικός Δαίδαλος, φτιάχνει το Λαβύρινθο. Οι δίοδοί του είναι ελικοειδείς και η έξοδος από εκεί είναι αδύνατη, για όσους δεν γνωρίζουν. Η νέα κατοικία του Μινώταυρου.

Κερδίζοντας τον πόλεμο ενάντια στους Αθηναίους, ο Μίνωας ορίζει ποινή κάθε χρόνο να στέλνονται στην Κρήτη επτά νέοι Αθηναίοι και επτά νέες Αθηναίες για να κατασπαράζονται από τον Μινώταυρο.
Στην πραγματικότητα αυτός ο φόρος αίματος απηχεί τους επαχθείς οικονομικούς όρους, με τους οποίους συνοδεύτηκε η ήττα των Αθηναίων.

Στην συνέχεια αυτού του μοναδικού μύθου, ο Θησέας, γιός του βασιλιά της Αθήνας Αιγαία, δεν ανέχεται αυτή την θυσία. Αποφασίζει να την τερματίσει σκοτώνοντας τον Μινώταυρο. Έτσι, αποφασίζει να είναι ένας από τους επόμενους επτά νέους που στέλνονται στην Κρήτη.

Η Αριάδνη, κόρη του Μίνωα, ερωτεύεται τον Θησέα. Του ζητά να της υποσχεθεί ότι θα την πάρει μαζί του στην Αθήνα και θα την παντρευτεί. Ένα κουβάρι σκοινί –ο Μίτος της Αριάδνης– είναι το δώρο της στον Θησέα. Μπαίνοντας στο Λαβύρινθο το ξετυλίγει για να μπορέσει να βρει την έξοδο, μόλις σκοτώσει το Μινώταυρο. Ο Θησέας υπόσχεται, παίρνει το Μίτο, σκοτώνει μετά από τρομερή μάχη τον Μινώταυρο και ακολουθώντας το σκοινί θα βγει νικητής.

                                                                Τα ανάκτορα της Κνωσσού

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ

Μία από τις ομορφιές των μύθων είναι η δεκτικότητά τους σε πολλές ερμηνείες.  

Μία από αυτές συσχετίζει το Μινώταυρο με τις θεότητες των Βάαλ και Μολώχ των Φοινίκων. Η θανάτωση του Μινώταυρου από τον Θησέα συμβολίζει το τέλος της ανθρωποθυσίας. Έθιμο σκληρό, άγριο, που θα καταργηθεί από τον ελληνικό πολιτισμό.

Άλλη ερμηνεία θέλει τον Μίνωα και τον Μινώταυρο να είναι το ίδιο πρόσωπο και να αντιπροσωπεύει τον θεό Ήλιο. Από εντελώς άλλη οπτική, η θανάτωση του Μινώταυρου είναι το σύμβολο του τέλους της κυριαρχίας της Μινωικής Κρήτης στον ελλαδικό χώρο.

 

Ο ταύρος, από τα χαρακτηριστικά σύμβολα του Διόνυσου. Τα αρχέγονα ένστικτα.

Ο Λαβύρινθος μπορεί να είναι η σκέψη του ανθρώπου, η φύση του η ίδια. Περίπλοκη, δείχνει εύκολη να τη διαβεί κανείς αλλά δύσκολα ερμηνεύεται και φθάνει στην έξοδό της νικητής κάποιος. Όσοι μπήκαν χωρίς μεθοδική σκέψη και δύναμη πνεύματος φονεύθηκαν. Δεν αντίκρυσαν την έξοδο.

Ο Θησέας, είναι ο ήρωας, ο οποίος οδηγείται στο Λαβύρινθο, για να βγει από εκεί νικητής. Έχει σταματήσει την ανθρωποθυσία, έχει κυριαρχήσει στα πάθη και στην σκέψη του. Ο άνθρωπος  υπερνικά τα πάθη των ομοίων του, ελέγχει τον εαυτό του, καθοδηγεί την σκέψη του, υποτάσσει τη ζωική του δύναμη και βγαίνει στο φως νικητής.

Τα υπόλοιπα πρόσωπα, ο Μίνωας, η Πασιφάη, ο Δαίδαλος είναι σύμβολα επιθυμιών, που πρέπει πάση θυσία να ικανοποιηθούν, καθώς και σύμβολα εξαπάτησης.

Οι θεοί, όπως αρμόζει στους θεούς στη μυθολογία, έχουν την τελευταία λέξη. Έχουν πάθη ανθρώπινα, συμμετέχουν, απαιτούν, εκδικούνται, τιμωρούν. Τους διαφοροποιεί από τους ανθρώπους, η δύναμή τους να τιμωρούν πάντα με επιτυχία. 

Και ο Μίτος.... η σκέψη, η σωστή κρίση, η βούληση. Τα εφόδια του Θησέα.

Από τους αγαπημένους μου μύθους. 

Οι θεοί δέχονται, απαιτούν, εκδικούνται. 

Οι άνθρωποι εξαπατούν, ποθούν, επιθυμούν, γίνονται εφευρετικοί, μηχανορραφούν.

Υπάρχει το θύμα, ο Μινώταυρος. Φορτώνεται την τιμωρία για την εξαπάτηση θεών κι ανθρώπων, την αγριάδα της ανθρωποθυσίας. Είναι το τέρας που κρύβουμε όλοι μέσα μας. Γεννημένο από μια ένωση, που επιτεύχθηκε με δόλο. Ο Μινώταυρος τιμωρείται, χωρίς να ευθύνεται. Τιμωρείται για την ύπαρξή του. Η παρουσία του θυμίζει στους ανθρώπους ποιοι πράγματι είναι, πώς σκέπτονται, πώς ικανοποιούν τις επιθυμίες τους. 
Aυτό βέβαια δεν τους αρέσει. Γιατί η εξαπάτηση γίνεται εύκολα αλλά δεν θέλει κανείς να την παραδεχθεί. Αποδιοπομπαίος τράγος λοιπόν.

Τα πρόσωπα, οι πράξεις τους, τα αδιέξοδα, η παραπλάνηση, το χάος του Λαβύρινθου, οι αναίτια τιμωρία του Μινώταυρου, η ατιμωρησία των εχόντων ευθύνη, είναι τόσο σημερινά. 
Πως μπορούμε να αντισταθούμε σ΄αυτή την εποχή, όπου θεοί και άνθρωποι αυθαιρετούν; 
Πως θα μείνουμε συγκεντρωμένοι στην ζωή την ίδια;

Μόνο σμιλεύοντας  πάθη και επιθυμίες μας με κριτική σκέψη και αυτοκριτική προσέγγιση.

Γιατί η προσωπική επιθυμία δεν μπορεί να ικανοποιείται μέσω της παραπλάνησης και εξαπάτησης των άλλων.

Ο Μινώταυρος στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΥ

Απ' όταν ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο
ο λαβύρινθος εγκαταλείφθηκε, απολύθηκαν οι φύλακες,
με τον καιρό γκρεμίστηκε η οροφή του,
βγήκαν στο φως οι τρομεροί διάδρομοι
οι αίθουσες για τα βασανιστήρια, την ανθρωποφαγία
οι στοές με τις κρυμμένες εφευρέσεις,
τους καταχωνιασμένους θησαυρούς,
πέσανε οι τοίχοι, μείναν μόνο τα χνάρια
από περίπλοκα χαράγματα πάνω στη γη.
Όμως προσομοιώσεις λαβυρίνθων, σκοτεινές κατασκευές
δεν έπαψαν να χτίζονται με νέα υλικά,
με καινούρια τέρατα, θύματα, ήρωες, ηγεμόνες,
φτιάχνονται προπαντός λαβύρινθοι με λέξεις,
κάθε χρονιά μπαίνουν μέσα τους νέες φουρνιές
αγόρια και κορίτσια, με φόβο μαζί και αψηφισιά
για τις παγίδες, τις καταπακτές, τ' αδιέξοδα
φιλοδοξώντας να ξαναπλάσουν και να παίξουν
το παλιό δράμα προσαρμοσμένο στα νέα δεδομένα,
δίνοντας στους κύριους ρόλους τα ίδια ονόματα 

Μίνωας, Πασιφάη, Μινώταυρος, Αριάδνη,

Δαίδαλος, Ίκαρος, Θησέας.

Τ. Πατρίκιος,  Η πύλη των λεόντων