Κωστής Μοσκώφ (K. Moskoff)

Γεννήθηκα την εποχή του Χαλκού

Γεννήθηκα την εποχή του χαλκού,
τώρα δεν με θυμάται πια κανένας,
σκεπάσαν τους βωμούς μου δάφνες και φρύγανα.
Πικραμύγδαλο, συ έρωτά μου,
ήπια τρία βαρέλια ρετσίνα στην Δόμνα χτες,
για να ξεχάσω ρούφηξα τον Aλιάκμονα,
τον σφοδρό Bαρδάρη,
οι λιμναίοι οικισμοί της Θεσσαλίας
μείναν ξεροί για χάρη σου.
Περιμένω τρεις χιλιάδες χρόνια να πεθάνω,
αδύναμος να αποσυντεθώ τόσο που σ' αγαπώ...

  Aυτό το ποίημα είναι για πολλούς το πιο συνταρακτικό ποίημα της νεώτερης ελληνικής ποιητικής εσοδείας.

Don't walk in front of me, I may not follow.  

Don't walk behind me, I may not lead.                                 

Walk beside me and be my friend.  Albert Camus.

Σήμερα όλοι οι άσχετοι, οι υποκριτές, οι ψεύτες, οι φελλοί, οι άτιμοι, οι αρριβίστες και πάει λέγοντας, δεν μιλούν για να επικοινωνήσουν και να συναντηθούν. Απλά βγάζουν στην πιάτσα το εγώ τους.
Ο Κωστής Μοσκώφ έκανε το αντίθετο. Έκανε το σωστό και είχε τη γενναιότητα να το υπερασπισθεί μέχρι το τέλος της ζωής του.

Ο Κωστής Μοσκώφ, ο πρίγκηπας της αριστεράς, όπως διφορούμενα τον αποκαλούσαν φίλοι και αντίπαλοι, γεννήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1939 στην Θεσσαλονίκη, από τον εκ Πόντου καπνέμπορο Ηρακλή Μοσκώφ και την εξ Ιταλίας Αμίνα Αριγκόνι. Οι σπουδές του στα αμερικανικά κολλέγια των Αθηνών πρώτα και της Θεσσαλονίκης μετά, στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. και στην Ecole des Hautes Etudes της Σορβόνης θα συνοδευθούν από την συμμετοχή του στον χώρο της αριστερής διανόησης.                    

Διετέλεσε επί τρεις τετραετίες ο πλειοψηφών δημοτικός σύμβουλος και για ένα διάστημα (την άνοιξη του 1981) δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Από το 1989 υπηρέτησε ως μορφωτικός σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας στην Αίγυπτο. Με παρεμβάσεις του λειτούργησε ως μουσείο το σπίτι του ποιητή Κ. Π. Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, όπου και πραγματοποιείτο επί επτά χρόνια το ετήσιο λογοτεχνικό συνέδριο για το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή. Επίσης, το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, του οποίου προΐστατο, πραγματοποίησε σειρά εκδόσεων (μεταφράσεις Ελλήνων λογοτεχνών στην αραβική γλώσσα, αλλά και αραβική ποίηση στα ελληνικά) και εκδηλώσεων με στόχο τη σύσφιγξη των σχέσεων των Ελλήνων με την, κατά την προσφιλή του έκφραση, "καθ' ημάς Ανατολή".         

Αν και μαρξιστής θα αναζητήσει τον Ορθόδοξο λόγο, συγγράφοντας ιστορία, γεωγραφία, πολιτική ιδεολογία, και εν τέλει λογοτεχνία.  

Ως δημοτικός σύμβουλος, υποψήφιος βουλευτής Κ.Κ.Ε., δήμαρχος, σύμβουλος Υπουργείου Πολιτισμού, διευθυντής του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, δημοσιογράφος, μορφωτικός ακόλουθος πρεσβείας στην Αίγυπτο κι εκπρόσωπος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, ο Κωστής Μοσκώφ θα σφραγίσει την εποχή του. 

Ιστορικός, ποιητής και δοκιμιογράφος έχει δημοσιεύσει σειρά εργασιών του σε περιοδικά και ημερήσιες εφημερίδες, ενώ έγραψε πλειάδα βιβλίων μεταξύ των οποίων "Η εθνική και κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα" (1972), "Η κοινωνική συνείδηση στην ποίηση της Θεσσαλονίκης" (1978), "Εισαγωγικά στο κίνημα της εργατικής τάξης στην Ελλάδα" (1978), "Η πράξη και η σιωπή - Τα όρια του έρωτα και της ιστορίας. Δοκίμια" (1983), "Για τον έρωτα και την επανάσταση - Ποιήματα" (1989). Το 1994 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "Καστανιώτη" η επιλογή και μετάφραση που έκανε ο ίδιος σε έργα Αράβων ποιητών.

Ρομαντικοί παλεύοντας να μείνουμε, όπως λένε κάποιοι εκλεκτοί φίλοι. Είναι πολύ διαδεδομένο το γεγονός ότι εκεί στα θολά νερά των εκβολών του Νείλου (στην Αλεξάνδρεια της καθ΄ημάς Ανατολής) πλέει ακόμη μια φελούκα με το όνομα ”Κωστής Μοσκώφ”. Την είχε αγοράσει στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα (περίπου το 1995) ο Κωστής Μοσκώφ με τον μισθό του, δώρο σε ένα φτωχό φελάχο. 

Τώρα, κοντά “χίλια μίλια πέρα από” τις εκβολές του Νείλου, στα βόρεια των εκβολών του θεσσαλικού Πηνειού, στις ακτές του Πιερικού Πλαταμώνα, το σώμα του Κωστή Μοσκώφ, ενταφιασμένο στον κήπο του πατρικού του σπιτιού, εξακολουθεί να αγναντεύει την ανατολή και να αναρωτιέται “πώς να δεθεί η Μεσόγειος με σκοινιά” (Το "Ερωτικό" ή "Με Μια Πιρόγα", τραγούδι του Άλκη Αλκαίου είναι γραμμένο και αφιερωμένο στον Κωστή Μοσκώφ).

                                          

Στίχοι: Άλκης Αλκαίος
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος
Πρώτη εκτέλεση: Μανώλης Μητσιάς 

Μακάρι να μπορούσε να καταργηθεί με τη δύναμη της αγάπης ο θάνατος. Θα ήταν το λιγώτερο μια δίκαιη ανταμοιβή για όσους αγάπησαν και αγαπήθηκαν ειλικρινά και βαθιά... 

Ο Κωστής λοιπόν, ο φοιτητής, ο ιδεολόγος, ο αγωνιστής. 
Ο Κωστής, ο κριτικός, ο στοχαστής, ο ποιητής. 
Ο Κωστής, ο ειρηνιστής, ο διανοούμενος, ο ιστορικός.
Ο Κωστής, που πίστευε στο όνειρο και προσπαθούσε να το κάνει πράξη.
Ο Κωστής του έρωτα, της αγάπης και της επανάστασης.
Ο Κωστής της Θεσσαλονίκης, της Κύπρου και του Νείλου.

 

ΜΕΡΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ:

Η  Σ ά ρ κ α  Σ ο υ  Ό λ η

(α π ό σ π α σ μ α). [Και το πολύ του Έρωτα κατάργησε τον Καιρό, και ο Έρωτας κατάργησε τον Θάνατο].

(Ο Όσιος) έλεγε το Πιστεύω των πιστών με τον τρόπο των Σούφηδων, που στο τάγμα τους, των Μελβελή Δερβίσηδων, ανήκε. 

Και στροβιλιζόταν ώσπου να βρει την έκσταση.

Και ο Ολόκληρος του έδινε το χέρι να τον ανεβάσει -προς ώρας έστω- στον Κήπο του Παραδείσου. 

Και έβλεπε τους μπαξέδες με τα ρόδα. 

Και τους μπαξέδες με τα γιασεμιά. 

Και τους μπαξέδες με τα γαρούφαλα. 

Στα χίλια και ένα χρώματά τους. 

Και αγαλλίαζε με τις εξήντα εννέα διαφορετικές ευωδίες. 

Και έβλεπε και τα ποτάμια που ρέουν γάλα. 

Και τα ποτάμια που ρέουν ανθόνερο — μαγιέτ ουάρντ. 

Και τα άλλα τα αργόσυρτα ποτάμια. Εκείνα που ρέουν μέλι.  

Και Εσένα να κάθεσαι κάτω από τον πιο ψηλό φοίνικα. 

Και να περιμένεις. 

Καταργώντας με την ένταση της αγάπης σου τον θάνατο. Και τους Αιώνες. 

Και να δίνεσαι στον σφοδρό έρωτα, που ποιεί τη Σάρκα Πνοή. 

Και να γεύεσαι και τους εκατό τρόπους του Έρωτα —τις μυστικές διόδους της χοάνης. 

Και κατόπιν να μοιράζεις την αγάπη σου — ό,τι περισσεύει, Στα τρία δισεκατομμύρια των ζωντανών. 

Και στα εκατόν δέκα δισεκατομμύρια των πεθαμένων. 

Και στα ερπετά. 

Και στα όρνια. 

Και σε αυτούς που είναι γέροι. 

Και σε αυτούς που είναι άσχημοι. 

Και σε αυτούς που είναι ηλίθιοι και σε καταδιώκουν. 

Και στον κόσμο ολόκληρο. 

Όχι μόνο τον νυν αλλά και τον πριν και τον μέλλοντα κόσμο. 

Και να σπέρνεις έτσι όλους τους σπόρους σου. 

Αλλά και τη λάμψη της ψυχής. 

Και να πέφτεις στα πόδια του. 

«Εσένα Αγαπώ, Μόνο Εσένα». 

Και το Εσένα να γίνεται το Εμένα και το Εμείς,  ο Ολόκληρος... (θαυμαστικά ad infinitum).     

Τα δελφίνια πήραν από πίσω το φεγγάρι

Τα δελφίνια πήραν από πίσω το φεγγάρι,
τραγουδούν πάνω στις κορφές των καταρτιών,
– αύριο
θα πάω να βρω τη ματιά σου,
εκεί που την άφησα στο ακρογιάλι…

«Σέλινα τα μαλλιά σου μυρωμένα»,
η όψη σου σαν της Εκάτης χλωμή,
να γυρεύω ολονυκτίς τα χείλη σου
και συ τον γιασεμί Ερμή…

Έρχεται, έρχεται η Διώνη
με το τσιτάκι της ν’ ανεμίζει στον Βαρδάρη
έρχεται, έρχεται ο Άδωνις
με φουσκωμένο το μπλουτζήν,
με ανοικτό το μπλε πουκαμισάκι…
Πηδά χαρούμενη, σκοινάκι, η ψυχή τής Τσιμισκή…

Άλλο απόσπασμα από το "H Σάρκα Σου όλη"

Ο καιρός κατάργησε τα όνειρα. 
Απαγορεύεται να ονειρεύεσαι. 
Απαγορεύεται να ελπίζεις. 
Οι δομές στη νέα ώρα της δύναμής τους κρατούν σκλάβους τους λαούς. 
H Πράξη κουρασμένη, διστάζει τώρα να προχωρήσει. 
Η επανάσταση πέθανε; 
Είναι αυτό το τέλος της Ιστορίας;

(Από την τελευταία του γραφή, «H Σάρκα Σου όλη», Κάιρο 15-1-1998. 
Το ομότιτλο βιβλίο με κείμενα του κυκλοφόρησε ανήμερα της κηδείας του τον Ιούνιο του 1998).
 

Στις καρδιές των Αιγυπτίων ο χαουάγκα Μοσκώφ (οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούν το χαουάγκα προσδιορίζοντας κάποιον με διαφορετική εθνική ταυτότητα) είναι ο άνθρωπος, που τους άνοιξε ένα “παράθυρο” στα ελληνικά γράμματα και πολιτισμό και το σημαντικότερο, τους αγκάλιασε και τους έβαλε στη μεγάλη “οικογένεια” της καρδιάς του.

Ο Κωστής Μοσκώφ έζησε στην Αίγυπτο “στα όρια του έρωτα και της ιστορίας”. Αγάπησε πολύ τη μεγάλη χώρα του Νείλου, την “ ουμ ελ ντούνια” (μητέρα του κόσμου), όπως την αποκαλούν με συγχωρητέα υπερβολή οι ίδιοι οι Αιγύπτιοι, και εκείνη του το ανταπέδωσε σε κάθε επίπεδο.

Ο Οσάμα ελ Μπαζ, σύμβουλος του τότε προέδρου Μουμπάρακ και φανατικός Καβαφικός, άνοιγε διάπλατα τις πόρτες του γραφείου του για να δεχθεί τον Μοσκώφ και να συζητήσει μαζί του την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, το ίδιο και ο Φαρούκ Χόσνι (υπουργός Πολιτισμού της Αιγύπτου), ο οποίος σε κάθε συζήτηση φρόντιζε να εκφράζει τον θαυμασμό του για τον ελληνικό πολιτισμό.

Σε αντίθεση με τη γνωστική νοημοσύνη, η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα κάποιου να επεξεργάζεται τα συναισθήματα και τις πληροφορίες που πηγάζουν από αυτά. Λοιπόν, στην περίπτωση του Κωστή Μοσκώφ η συναισθηματική νοημοσύνη μάς αναγκάζει να νοιώσουμε και μετά να μάθουμε τα πλείστα (ρητά και άρρητα) και να εκτοξευθούμε μέχρι τα ουράνια σοφοί και θαυμάζοντες ταυτόχρονα...
 

 

Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον το ότι οι στενές σχέσεις και επαφές του ποιητή μας με την αιγυπτιακή “νομενκλατούρα” ενοχλούσαν συχνά ωρισμένους ξένους διπλωμάτες, οι οποίοι ήσαν αναγκασμένοι να ακολουθήσουν την χρονοβόρα διαδικασία του πρωτοκόλλου, για να κλείσουν κάποιο επίσημο ραντεβού...

Στο Χαν ελ Χαλίλι, οι ιδιοκτήτες του θρυλικού καφέ “ελ Φισάουι” (εκεί όπου ο Νομπελίστας συγγραφέας Ναγκίμπ Μαχφούζ συνέγραψε ορισμένα από τα έργα του) θυμούνται τον Κωστή Μοσκώφ να πίνει τσάι με δυόσμο και να παρατηρεί μέσα από τους τεράστιους καθρέφτες του καφέ, τις πολύχρωμες φυλές των τουριστών να απολαμβάνουν τον ναργιλέ τους υπό τον ήχο της θρυλικής Ουμ Καλσούμ, της αοιδού που οι συναυλίες της έκαναν ακόμη και τον Νάσερ, να αφήνει για λίγο κατά μέρος την πολιτική δράση, μόνο και μόνο για να ακούσει τη μοναδική φωνή της.

“Ο χαουάγκα Μοσκώφ έπινε με θρησκευτική ευλάβεια το τσάι του. Ανάδευε σχολαστικά την ζάχαρη με το κουταλάκι, σαν να προσπαθούσε να διαβάσει μέσα στο νερό τα μελλούμενα”, θυμάται ο Φάραγκ, σερβιτόρος στο ιστορικό καφέ, ενώ στη Σουκ ελ Χαγιαμίγια, την αγορά με τα απλικαρισμένα μοτίβα λαϊκής τέχνης, οι καταστηματάρχες τον θυμούνται για τη γενναιοδωρία του.

Για τους συνεργάτες του, τον Αμπντάλα, τις κατά καιρούς γραμματείς του (Αιγυπτιώτισσες και μη), τη Μόνα την οικιακή του βοηθό, τον Αΐμαν, τον Μοχάμεντ, ο Μοσκώφ υπήρξε πατρική φιγούρα - πρότυπο. Μάλιστα, τα “προικιά” στον γάμο του Μοχάμεντ λέγεται πως ήταν προσφορά του ποιητή στους νεόνυμφους, ενώ τεράστιες και μυθιστορηματικές διαστάσεις τείνουν να αποκτήσουν οι ιστορίες για τις φελούκες, που δώρισε ο Μοσκώφ σε φτωχούς φελουκέρηδες του Ασουάν. 

Όταν έμαθε ότι ήταν βαριά άρρωστος έδειξε με λόγια και με έργα πόσο μεγάλο ήταν το μεγαλείο της ψυχής του. Επανειλημμένα δήλωσε ότι έτσι αποδόθηκε δικαιοσύνη. Αυτός, που τον κατηγορούσαν σαν ευνοημένο από τους θεούς λόγω του πλούτου του, και δεν πίστευαν την ειλικρινή συμμετοχή και αφιέρωσή του στους κοινωνικούς αγώνες για τη βελτίωση της ζωής των αδικημένων και μη προνομιούχων, βρήκε δίκαιο το τόσο πρόωρο κτύπημα της μοίρας, την σοβαρή ασθένεια και τον επερχόμενο με ταχύτητα θάνατο. 

Τον επίλογο της ζωής του, ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος που κατάφερε να πείσει τους Αιγύπτιους να μετατρέψουν το μάθημα των ελληνικών από προαιρετικό σε υποχρεωτικό στα κλασικής κατεύθυνσης πανεπιστήμιά τους, τον έγραψε στο Κάιρο και τον ενσωμάτωσε στο έργο του “ Η Σάρκα σου Όλη”:  

“Το ταξείδι φαίνεται πως τελείωσε.
Το καράβι μας πλέει τώρα στη Χοάνη Σου. [...]
Τα κύτταρά σου ωστόσο κοχλάζουνε,
αρνούνται να υποταγούν στις εντολές του Ενός
-Εκείνου του ολόκληρου.
Αρνούνται να αποδεχτούν το τέλος του ταξειδιού…”.

Το Κάιρο το αποχαιρέτησε λίγο καιρό πριν από το θάνατό του, βαριά άρρωστος ήδη, με ένα θλιμμένο βλέμμα, ένα αχνό χαμόγελο και μια συμβουλή-προτροπή προς τους δύο γραμματείς του, τον Αμπντάλα και τη Σοφία, που τον ξεπροβόδισαν στο στερνό ταξίδι του αποχαιρετισμού: “Να αγαπάτε την Αίγυπτο και να με θυμάστε".

Τον δρόμο της Αρετής, της Αλήθειας για να τον τραβήξεις, πρέπει να είσαι πρώτα-πρώτα άνθρωπος της αλήθειας.
Στους περισσότερους αρέσει η πλάκα και ο φραμπαλάς.
Έτσι νομίζουν ότι η ζωή γίνεται πιο ευχάριστη.
Έλα όμως που έτσι χάνει το ενδιαφέρον της.

Αυτή η κεντρική ιδέα (Αλήθεια) συν η σωστή "δόση" αυταπάρνησης, αφοσίωσης, ευφυίας, ταλέντου, απαρέγκλιτης δημοκρατικής τοποθέτησης και ειλικρινούς αριστερής διανόησης και ρομαντισμού, διαποτίζει τον Κωστή Μοσκώφ, τη γενική διαδρομή του, τα πεζά του, την ποίησή του και την ζωή του την ίδια.  

Αυτό είναι το μεγαλείο του στην σύγχρονη ισοπεδωμένη κοινωνία της Αγωνίας και της Παρακμής. 

Η έξοχα συμβολική για την περίσταση και εξπρεσσιονιστική φωτογραφία είναι της κ. Ν. Διαλησμά

 

Πηγές: Το κέντρο Βιβλίου, πολλά περιοδικά και εφημερίδες, δημοσιεύματα στο Διαδίκτυο και τα βιβλία του ίδιου του Κωστή Μοσκώφ.