Σελίδες

Tι πιστεύουμε

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς:
Μη την εξευτελίζεις.

Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

Νίκος Σκαλκώτας (Nikos Skalkottas)

Αντί προλόγου

Δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια, από τότε που ο μεγαλοφυής Νίκος Σκαλκώτας (κορυφαίος Έλληνας μουσουργός με μεγάλο πρωτότυπο έργο και τεράστια διεθνή απήχηση σήμερα) έπαιζε ΤΡΙΤΟ βιολί στη Λυρική Σκηνή -απίστευτο και όμως αληθινό-, προσπαθώντας με μεγάλη δυσκολία να θρέψει την οικογένεια του.
Στην εργασία αυτή δεν θα γίνουν εκτενείς περιγραφές των συνθηκών αφάνταστης φτώχειας, που βίωσε ο μεγάλος συνθέτης. Θα αναφερθούν μόνο μερικές χαρακτηριστικές πληροφορίες.

Κοιτάζοντας το γεγονός της υποβάθμισης του συνθέτη από άλλη σκοπιά, εάν αυτός είχε απλώς άλλη καταγωγή, π.χ. εάν καταγόταν από ένα μεγάλο κράτος, θα είχαν υπερωρίες όλες οι λυρικές αίθουσες από τις εκδηλώσεις προς τιμή του, τα αφιερώματα, τους επαίνους και κυρίως την κριτική αποθέωση, και ασφαλώς θα είχε βρει έγκαιρα την θέση που του άξιζε.

Ο άνθρωπος αυτός δεν άλλαξε απλά, μα βελτίωσε κατά πολύ και με αδιαμφισβήτητο τρόπο το σύστημα του δασκάλου του τού Σένμπεργκ, και αυτό αποτελεί καθοριστική συνεισφορά στην παγκόσμια γνώση και ανάπτυξη τού σήμερα και τού αύριο στον κόσμο της μουσικής.

Ο Νίκος Σκαλκώτας (Χαλκίδα 8 Μαρτίου 1904, Αθήνα 19 Σεπτεμβρίου 1949 ) είναι, όπως θα έγινε ήδη αντιληπτό, συνθέτης του 20ού αιώνα. Ένας από τους κορυφαίους. Ήταν μέλος της Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής και είχε τις πηγές και τις επιρροές του τόσο από την κλασική μουσική, όσο και από την Ελληνική παραδοσιακή μουσική.




Φαντασθείτε μια πραγματική σκηνή

Λυρική Σκηνή Αθήνας. 
Δεκαετία του '30. 
Οι πρόβες είχαν από ώρα τελειώσει. Οι διάδρομοι του κτηρίου είχαν πλέον σιγήσει από τον αντίλαλο των συνομιλιών των μουσικών, που εγκατέλειπαν βιαστικά τον χώρο εργασίας τους μετά από μια κουραστική ημέρα.  
Μετά από λίγη ώρα, ένας λεπτοκαμωμένος και όσο μπορούσε κομψός κύριος, κρατώντας στα χέρια του ένα βιολί, εμφανίσθηκε να βγαίνει από την κεντρική είσοδο. Άρχισε να διασχίζει τη μεγάλη, περίπου τετράγωνη αυλή, με κατεύθυνση την εξωτερική καγκελόπορτα που έβγαζε στην οδό Ακαδημίας. Εντελώς συμπτωματικά, εκείνη την στιγμή, ένας άλλος άνδρας βημάτιζε έχοντας την ακριβώς αντίθετη φορά, κατευθυνόμενος δηλαδή προς την είσοδο του κτηρίου. Αναγκαστικά, οι πορείες των δύο ανδρών συναντήθηκαν κάπου στη μέση της αυλής
Καλημέρα Μαέστρο!  χαιρέτησε ο βιολιστής, κάνοντας ταυτόχρονα μια βαθειά, ευγενική υπόκλιση. 
Ο άλλος, με ένα υπεροπτικό ύφος περιφρόνησης, έστρεψε το κεφάλι προς την αντίθετη μεριά, θέλοντας με αυτόν τον εμφαντικό τρόπο να προσβάλει αυτόν που τον καλημέρισε και να αποφύγει την ανταπόδοση του χαιρετισμού, και χωρίς να ανακόψει την ταχύτητα του βηματισμού του, προσπέρασε τον βιολιστή αμίλητος. 

Η μικρή αυτή σκηνή, που διαδραματίσθηκε πολλές φορές στο προαύλιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '30, αποδίδει παραστατικά την περιφρόνηση, που βίωνε καθημερινά από τον καλλιτεχνικό περίγυρό του ο μεγαλύτερος μουσικός συνθέτης, που ανέδειξε ποτέ η χώρα. Ο Νίκος Σκαλκώτας, μετά την επιστροφή στην πατρίδα, κουβαλώντας μαζί του τα πιο λαμπρά εφόδια σπουδών και δημιουργίας, με τους επιφανέστερους δασκάλους στην Ακαδημία των Τεχνών του Βερολίνου, έμελλε να περάσει τα χρόνια του σύντομου βίου του, συκοφαντημένος, ξεχασμένος, παρεξηγημένος και απομονωμένος, ως απλός βιολιστής των πίσω σειρών σε διάφορες συμφωνικές ορχήστρες της Αθήνας. 
Πολλά χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του (κλισέ κατάσταση αυτή), το άστρο της αξίας του θα καταυγάσει το παγκόσμιο στερέωμα. Μόνο που ο αληθινός μουσουργός δεν θα ζει, για να το απολαύσει.

Βιογραφία

Γεννήθηκε σ’ ένα έντονα μουσικό περιβάλλον. O προπάππος του, Αλέξανδρος Σκαλκώτας ήταν γνωστός τραγουδιστής, βιολιστής και συνθέτης δημοτικής μουσικής. Ο πατέρας του, Αλέκος Σκαλκώτας, ήταν αυτοδίδακτος φλαουτίστας και ο πρώτος του δάσκαλος. Η καταγωγή τους ήταν από την Τήνο και προέρχονταν από οικογένεια μουσικών με το επίθετο Σκαλκώτος. Η μητέρα του Ιωάννα καταγόταν από τα Χώστια, τον σημερινό Πρόδρομο Ελικώνος Βοιωτίας. 
Ο πατέρας του, φλαουτίστας στη Φιλαρμονική της Χαλκίδας, άλλαξε το επίθετο της οικογένειάς του σε Σκαλκώτας, χάριν ευφωνίας. Από την ηλικία των πέντε ετών άρχισε να μαθαίνει βιολί με τον θείο του και το 1910 η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα, για να του προσφέρει την ευκαιρία πληρέστερης μουσικής μόρφωσης. Το 1914 γράφεται στο Ωδείο Αθηνών, στην τάξη του Tony Schulze, ενός φημισμένου εκείνη την εποχή δασκάλου βιολιού. Το 1918 αποφοίτησε με την ανώτατη διάκριση («Πρώτο βραβείο και Χρυσό Μετάλλιο») για την ερμηνεία του στο «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπετόβεν... 
Τα επόμενα χρόνια έπαιζε βιολί σε διάφορες εκδηλώσεις, ενώ ποιήματά του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Νουμάς».



Το 1921, έφυγε για σπουδές στο Βερολίνο έχοντας εξασφαλίσει σειρά υποτροφιών. Κυρίως έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Αβέρωφ για ανώτερες σπουδές βιολιού στο Βερολίνο. Γρήγορα, όμως, θα προσανατολισθεί στην σύνθεση, με δασκάλους όπως ο Κουρτ Βάιλ, ο Φίλιπ Γιάρναχ και ο «πάπας της πρωτοπορίας» Άρνολντ Σένμπεργκ (Arnold Schönberg ή Schoenberg), ο οποίος τον ξεχώρισε αμέσως και τον εκτιμούσε βαθιά. Μαζί του έμεινε ως το 1931, χάρη σε νέα υποτροφία που του προσέφερε ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Παράλληλα, έπαιζε βιολί σε ελαφρές ορχήστρες, για να συμπληρώνει το εισόδημά του.
Χρονολογικά, από το 1921 ως το 1933 έζησε στο Βερολίνο, όπου αρχικά πήρε μαθήματα βιολιού από τον Willy Hess. Το 1923 αποφάσισε να εγκαταλείψει την καριέρα του ως βιολονίστας και έγινε συστηματικά συνθέτης. Σπούδασε σύνθεση με τους Paul Kahn, Paul Juon, Κουρτ Βάιλ (Kurt Julian Weill), Philipp Jarnach και Άρνολντ Σένμπεργκ.
Το 1931, μια έντονη συναισθηματική κρίση (χωρίς δική του ευθύνη) προκάλεσε τη διακοπή της σχέσης του με τη γερμανίδα σύντροφό του, τη βιολονίστρια Ματίλντε Τέμκο, με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά, την Άρτεμη και ένα βρέφος, που χάθηκε στη γέννα. Ακολούθησε δημιουργική κρίση, που κράτησε έως το 1935.
Δεν αποκλείεται η Τέμκο ή η οικογένειά της να πέταξαν ή να κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του έργου τής πρώτης περιόδου του, το οποίο ήταν τεράστιο και τώρα είναι χαμένο.
Την εποχή εκείνη στη Γερμανία η καϋμένη η Δημοκρατία της Βαϊμάρης (που τόση πνευματική άνοδο έδωσε στους γερμανούς) έπνεε τα λοίσθια, ο ναζισμός και οι χιτλερικές δοξασίες ανέρχονταν ιλιγγιωδώς και έτσι ο λεπτός και μελαχροινός Σκαλκώτας, δεν ήταν καθόλου ιδανικός γαμπρός ή σύντροφος για την οικογένεια της βιολονίστριας.  
 
Τον Μάιο του 1933 επιστρέφει στην Ελλάδα, τον ίδιο ακριβώς μήνα που ο δάσκαλός του Άρνολντ Σένμπεργκ παίρνει τον δρόμο της εξορίας για τις ΗΠΑ, μη αντέχοντας την καταπίεση των Ναζί και την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του στην πατρίδα, αντιμετώπισε τον φθόνο και την καχυποψία του μουσικού κυκλώματος (Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Μανώλης Καλομοίρης, Δημήτρης Μητρόπουλος (στην αρχή), Σπύρος Φαραντάτος), παρά το ότι ήταν γνωστή η αξία του. Στην Ελλάδα ζούσε παίζοντας σε διάφορες ορχήστρες, όπως είπαμε. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο πιθανόν ο Σκαλκώτας να γύρισε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, είναι ότι η υποτροφία που χρηματοδοτούσε τις σπουδές του έληξε. Στην Αθήνα αναζήτησε άλλους τρόπους χρηματοδότησης, που θα μπορούσε να ήταν κάποια άλλη υποτροφία ή εργασία. Γρήγορα όμως απογοητεύτηκε από την κατάσταση στη μουσική πραγματικότητα της Αθήνας της εποχής, καθώς το κοινό, μη συνηθισμένο στις νέες μουσικές τεχνοτροπίες, στις οποίες διδάχτηκε ο νεαρός Σκαλκώτας, αποδοκίμασε πολλά από τα έργα του. Πολλοί έχουν πει ότι οι αποδοκιμασίες αυτές ήταν οργανωμένες και σκηνοθετημένες.
Στα μουσικά πράγματα της χώρας κυριαρχούσαν άνθρωποι υπέρ-συντηρητικών αντιλήψεων, που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να κατανοήσουν τις νέες μουσικές προτάσεις του Σκαλκώτα. Ισχυρίζονταν ότι έγραφε ακαταλαβίστικη μουσική, που ήταν αντίθετη με τους κανόνες που διδάσκονταν στα ωδεία και διέδιδαν μάλιστα πως ήταν τρελός! 
Ο μουσικολόγος και βιογράφος του Σκαλκώτα Γ. Γ. Παπαϊωάννου αποκαλεί την συμπεριφορά τους απέναντι στον Σκαλκώτα «μεγάλη συμπαιγνία» και πιστεύει ότι το πληθωρικό του ταλέντο θα τους επισκίαζε και θα τους εξοστράκιζε από τις «καρέκλες» τους...


Στη Γερμανία


Όλες οι πόρτες λοιπόν ήταν κλειστές για τον Νίκο Σκαλκώτα. Για να ζήσει, δέχεται να παίξει βιολί σε ένα από τα τελευταία αναλόγια της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και αργότερα στις Ορχήστρες της Λυρικής Σκηνής και της Κρατικής Ραδιοφωνίας, παρά την αναμφισβήτητη και διεθνώς εγνωσμένη αξία του ως βιολονίστα. Έχουν διασωθεί πασίγνωστες και ανατριχιαστικές αφηγήσεις για την φτώχεια και τη μιζέρια, μέσα στις οποίες ήταν αναγκασμένος να ζει.
Ως αντίδοτο, άρχισε να συνθέτει πυρετωδώς από το 1935 και ως το 1945 είχε γράψει πάνω 100 έργα. Κλεισμένος στον δικό του κόσμο και αποκομμένος εντελώς από τις ευρωπαϊκές τάσεις, ανέπτυξε ένα δικό του, εντελώς προσωπικό ύφος. 
 
Τα πρώιμα έργα του, τα περισσότερα από τα οποία έγραψε στο Βερολίνο και μερικά από αυτά στην Αθήνα, έχουν χαθεί. Τα πρωιμότερα από τα έργα του που είναι διαθέσιμα σε εμάς σήμερα χρονολογούνται από το 1922-24 και είναι συνθέσεις για πιάνο, καθώς και η ενορχήστρωση του έργου "Κρητική Γιορτή" του Δημήτρη Μητρόπουλου. Ανάμεσα στα τελευταία έργα που γράφτηκαν στο Βερολίνο είναι η σονάτα για σόλο βιολί, αρκετά έργα για πιάνο, μουσική δωματίου και μερικά συμφωνικά έργα.
Κατά την περίοδο 1931-34 ο Σκαλκώτας δεν συνέθεσε τίποτα.
Άρχισε να γράφει ξανά στην Αθήνα από το 1935 μέχρι τον θάνατό του. Το έργο του περιλαμβάνει συμφωνικά έργα ("Ελληνικοί χοροί", η συμφωνική εισαγωγή "Η Επιστροφή του Οδυσσέα", το παραμυθόδραμα "Η Κόρη και ο Θάνατος", η "Κλασική Συμφωνία" για πνευστά, μια "Συμφωνιέτα" και αρκετά κοντσέρτα), έργα μουσικής δωματίου, καθώς και φωνητικά έργα.

Το 1946 παντρεύτηκε την πιανίστρια Μαρία Παγκαλή κι ένα χρόνο αργότερα ήλθε στη ζωή ο γιος τους Αλέκος, που διακρίθηκε ως ζωγράφος. Ακολούθησε μια μικρή νέα περίοδος δημιουργικής σιωπής, ίσως επειδή μεγάλωνε το παιδί του, αλλά το 1949 άρχισε να συνθέτει με τους παλιούς του ρυθμούς νέα έργα και να ενορχηστρώνει παλαιότερα. 
Το νήμα της ζωής του κόπηκε απρόσμενα και δυστυχώς πολύ πρόωρα στις 19 Σεπτεμβρίου 1949 από μια κήλη, που οδηγήθηκε σε περισφιγμένη κήλη, επειδή την είχε αμελήσει ή επειδή δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα, για να απευθυνθεί σε γιατρούς. Δύο ημέρες αργότερα κατά τραγική συγκυρία γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του, ο Νίκος, που πήρε το όνομα του αδικοχαμένου πατέρα του, και που τον γνωρίζουμε ως πρωταθλητή Ελλάδας στο σκάκι.




Ο ξαφνικός αυτός θάνατος διέκοψε ένα απίστευτο παραγωγικό έργο αφήνοντας μερικά συμφωνικά έργα με ημιτελή ενορχήστρωση.
Τα περισσότερα έργα του πρωτο-παρουσιάσθηκαν μετά τον θάνατό του.
Εκτός από το καθαρά μουσικό του έργο, ο Σκαλκώτας συνέγραψε ένα σημαντικότατο θεωρητικό έργο, αποτελούμενο από αρκετά μουσικά άρθρα, μια πραγματεία ενορχήστρωσης, μουσικές αναλύσεις κλπ.


Περί της ποιότητας του έργου του

Ο μουσουργός Νίκος Σκαλκώτας γρήγορα διαμόρφωσε το προσωπικό του στυλ μουσικής γραφής, έτσι ώστε κάθε επιρροή από τους δασκάλους του σύντομα αφομοιώθηκε δημιουργικά και με μια καταπλήσσουσα ευκολία, και κατέληξε σε ένα τρόπο σύνθεσης, που είναι απολύτως προσωπικός και αναγνωρίσιμος. 

Δυστυχώς, ανακαλύφθηκε ως συνθέτης μετά τον θάνατό του, χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του (Γ. Γ. Παπαϊωάννου, Γιώργος Χατζηνίκος κ.ά.), οι οποίοι ίδρυσαν την «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα», για να διαφυλάξουν και να διαδώσουν το έργο του, το οποίο περιλαμβάνει πάνω από 170 έργα (κοντσέρτα, συμφωνικές σουίτες, μουσική δωματίου, χορούς και τραγούδια). 
Το 60% των προχωρημένων έργων του ακολουθεί ένα δικής του επινόησης καινοτόμο δωδεκαφθογγικό σύστημα, ενώ το 40% ανήκει σε άλλα σειραϊκά, «ελεύθερα» συστήματα σύνθεσης.
Εκτός από τα προχωρημένα (ατονικά) έργα του, που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 85% της παραγωγής του, περίπου ένα 12% αφορά απλούστερα, τονικά και τροπικά έργα, όπως οι περίφημοι «36 Ελληνικοί Χοροί για ορχήστρα» και το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα», που ενσωματώνουν στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής με ένα τρόπο όμως τελείως προσωπικό και πρωτοποριακό.
 


Ο Νίκος Σκαλκώτας επεδίωκε να συλλάβει την ουσία της εθνικής μας κληρονομιάς και δεν ήθελε μόνο να την αξιοποιήσει, όπως η πρώτη γενεά των συνθετών της «Εθνικής Σχολής».

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες είναι οι προσπάθειες Ελλήνων και ξένων πανεπιστημιακών ερευνητών να αναλύσουν τη μουσική του γλώσσα. Και όλο και περισσότερο μεγαλώνει το ενδιαφέρον γι' αυτόν τον περίεργο-άγνωστο άνθρωπο και το πρωτοποριακό έργο του.
Στη Μιννεσότα (Minnesota) των ΗΠΑ υπάρχει ολόκληρη συμφωνική ορχήστρα, η οποία ασχολείται συστηματικά και μόνο με την εκμάθηση και ερμηνεία της μεγάλης, ογκώδους και πολυποίκιλης μουσικής παραγωγής του.
Η σουηδική δισκογραφική εταιρεία Bis Records έχει αναλάβει την ηχογράφηση όλων των έργων του. 
Η εταιρεία αυτή έχει ήδη κυκλοφορήσει 16 CD με έργα του, ενώ το σπουδαιότερο είναι ότι πανευρωπαϊκά η μουσική παραγωγή του αποτελεί πλέον αντικείμενο διδακτορικών διατριβών, όπως για παράδειγμα αυτής του John Thornley στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. 

Ο συνθέτης και μουσικολόγος Γιώργος Ζερβός επισημαίνει ότι ο Σκαλκώτας ξεπέρασε τη δεύτερη σχολή της Βιέννης καινοτομώντας με την ταυτόχρονη χρήση πολλών δωδεκαφθογγικών σειρών, τις οποίες μάλιστα κατάφερε να εντάξει αρμονικά στις μεγάλες κλασικές φόρμες! Για όποιον γνωρίζει έστω και λίγο από θεωρία της μουσικής, καταλαβαίνει ποιες και πόσες δυσκολίες κατάφερε το μοναδικό αυτό ταλέντο να ξεπεράσει.
Παρατηρεί, επίσης, ότι η πολλαπλότητα των μέσων έκφρασης του Σκαλκώτα (έγραφε ταυτόχρονα σε πολλά και διαφορετικά μουσικά ιδιώματα) και η ενότητα του ύφους του έργου του αποτελούν στοιχεία μοναδικά στη μουσική του 20ου αιώνα.

Σήμερα, ο Νίκος Σκαλκώτας θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του 20ού αιώνα. Ο εξειδικευμένος και εξαιρετικά απαιτητικός αυστρο-βρετανός μουσικολόγος και μουσικοκριτικός Χανς Κέλερ πλειοδοτεί και σε ένα βιβλίο του αναφέρει ως κορυφαίους συνθέτες του 20ου αιώνα τα τέσσερα «Σ»: Σκαλκώτας, Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, και Σοστακόβιτς. (Keller, Hans: "Nikos Skalkottas: An Original Genius"). Περίφημη είναι η φράση του: "Βγάλτε τα καπέλα σας κύριοι.  Ο Νίκος Σκαλκώτας".
Για να μη μακρυγορούμε, ονομάζεται σήμερα στην Ευρώπη ο Μότσαρτ (Mozart) του αιώνα που πριν λίγα χρόνια πέρασε... 



Η μουσική του

Σύμφωνα με τον συνθέτη και μεγάλο μελετητή του έργου του Νίκου Σκαλκώτα, Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, το μουσικό έργο και η ανάπτυξη του ύφους του Σκαλκώτα χωρίζονται σε τρεις περιόδους:

1η Περίοδος (1927-1938)
Περιλαμβάνει και την εποχή που ο Σκαλκώτας βρισκόταν στη Γερμανία. Εκείνη τη περίοδο, κυριαρχεί στα έργα του αυστηρός δωδεκαφθογγισμός. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, όπως οι διάσημοι "36 Ελληνικοί Χοροί", που δημιουργήθηκαν εκείνη την περίοδο σαν μια αφιέρωσή του προς τον πατέρα του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο έγραψε πάνω από 70 έργα, τα περισσότερα από τα οποία χάθηκαν, όπως είπαμε. Παρά την εκτίμηση που έτρεφε στον Σένμπεργκ, δεν ακολούθησε τυφλά το δωδεκαφθογγικό σύστημα του δασκάλου του, αλλά ανέπτυξε μια δική του απόλυτα πρωτότυπη παραλλαγή.
Χαρακτηριστικά έργα της 1ης Περίοδου:
  • Οκτέτο (1931)
  • Πιάνο Τρίο (1936)
  • Συμφωνική Σουίτα Νο.1 (1929)

2η Περίοδος (1938-1945)
Ο Σκαλκώτας δημιουργεί έργα μεγάλης διαρκείας και συλλογές συντομότερων έργων. Τα έργα εκείνης της εποχής είναι πιο επικά, με ηρωικότερη διάθεση.
Χαρακτηριστικά έργα της 2ης Περιόδου:
  • Κονσέρτο για Πιάνο και δέκα Πνευστά Όργανα (1939)
  • Η Επιστροφή του Οδυσσέα (1942)
  • 32 Κομμάτια για Πιάνο (1940)

3η Περίοδος (1946-1949)
Η τελευταία περίοδος πριν πεθάνει. Δημιουργεί έργα με δραματικότερη και σκυθρωπή διάθεση. Εκείνη την περίοδο, εμφανίζονται και έργα εξ ολοκλήρου τονικά και αρμονικά, απόδειξη ότι ο μουσουργός είχε αποφασίσει να δώσει και άλλη ποσότητα έργου στηριζόμενος στις κλασικές μεθόδους σύνθεσης.
Χαρακτηριστικά έργα της 3ης Περίοδου:
  • Η Θάλασσα (λαϊκό μπαλέτο) (1948-49)
  • Ελληνικός Χορός σε Ντο Ελάσσονα (1949)
  • Κονσερτίνο για Πιάνο (1948-49)

 
Ο Κλέφτικος χορός με διευθυντή τον Δ. Μητρόπουλο και την Φιλαρμονική της Ν. Υόρκης


Γενικά, σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ο Νίκος Σκαλκώτας παρέμεινε πιστός στα νεοκλασικά ιδανικά της "Νέας Αντικειμενικότητας" (Neue Sachlichkeit) και της "απόλυτης μουσικής" που διακηρύχθηκαν το 1925. Όπως ο Σένμπεργκ, καλλιέργησε επίμονα κλασικές φόρμες, αλλά ο κατάλογος των έργων του χωρίζεται σε έργα ατονικά-δωδεκαφθογγικά από τη μια, και σε τονικά-αρμονικά από την άλλη, ενώ και οι δύο κατηγορίες εκτείνονται χρονικά σε όλη την συνθετική του καριέρα.
Αυτή η ποικιλία ή φαινομενική ανομοιογένεια μπορεί να οφείλεται στην αγάπη του για την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Παρ' όλα αυτά, παρέμεινε σκεπτικιστής στις προσπάθειες των Ελλήνων συγχρόνων του, να την ενσωματώσουν στο σύγχρονο συμφωνικό στυλ, και μόνο σε ένα μεγάλο έργο αντιπαρέθεσε και ανέμειξε το παραδοσιακό με το ατονικό-δωδεκαφθογγικό στυλ. Αυτό είναι η προγραμματική μουσική στο παραμυθόδραμα του Χρήστου Ευελπίδη "Με του Μαγιού τα μάγια".

Ο Νίκος Σκαλκώτας ήταν προφανώς απρόθυμος να αναπτύξει το είδος αυτό των δομικών και στυλιστικών τάσεων, που θα είχε προδώσει τα ιδανικά του για ενοποίηση, τα οποία είχε κληρονομήσει από τον Σένμπεργκ. Έτσι μπορεί να ιδωθεί σαν ένας οξυδερκής σύνδεσμος ανάμεσα στην Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, την σχολή του Μπουζόνι, την σχολή του Στραβίνσκι και την σχολή του Μπάρτοκ.

Ο Σκαλκώτας είχε τη μαγική ικανότητα να συνδέει διαφορετικά και κατά κάποιο τρόπο αντιθετικά στοιχεία και να μη συμβιβάζεται αλλά να εμπλουτίζει τη δική του αυθεντικότητα, ποικιλία και δύναμη έκφρασης. 

Παρ' όλα αυτά η μουσική του είχε ατυχώς μόνο μέτριας έντασης επιρροή στις διεθνείς και ελληνικές  μεταπολεμικές τάσεις, λόγω της ανυποχώρητης απομόνωσής του από τους πολεμίους του και πιθανόν εξ αιτίας των χωρίς συμβιβασμούς απαιτήσεών του τόσο από τον ακροατή, όσο και από τον εκτελεστή, καθώς και των φαινομενικά συντηρητικών δομικών και θεματικών του προτιμήσεων.
'Όπως ειπώθηκε παραπάνω, τα τελευταία χρόνια μόνο έχει διεθνώς ανακαλυφθεί το πραγματικό μέγεθος του μουσουργού Νίκου Σκαλκώτα και ο ανεκτίμητος θησαυρός του διασωθέντος έργου του. 


 
Kleftikos - N. Skalkottas - G. Hadjinikos, 36 Greek dances (η εκτέλεση αυτή είναι η πιο πιστή και καλή)



Αντί επιλόγου

Ο Νίκος Σκαλκώτας είναι δημιουργός με σπάνια δύναμη ενόρασης και συνθετικής ποικιλίας, με συγκινητική έως συγκλονιστική καλλιτεχνική εντιμότητα, και επιπλέον ήταν προικισμένος  με φυσικά προσόντα εντελώς σπάνια, όπως η μεγάλη μουσική και θεωρητική μνήμη, η εξαιρετική αντίληψη στην ακοή και η ιδιαίτατη ικανότητα συγκέντρωσης, σύνθεσης και συγγραφής. 
Στέκεται επάξια σαν ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους και παγκόσμιους συνθέτες του 20ου αιώνα (και από τους καινοτόμους ο καλλίτερος), και μαζί με τον Δημήτρη Μητρόπουλο άνοιξε το σπουδαιότερο κεφάλαιο για την ελληνική μουσική στον 20ό αιώνα.
Θα απαιτηθούν δεκαετίες μέχρι το έργο και η προσφορά του να αναλυθούν, να αξιοποιηθούν, να ταξινομηθούν και να πάρουν την θέση που τους αξίζει και στον τόπο τους και κυρίως παγκόσμια. 


 
 N. Skalkottas - 36 Greek Dances - Series I - 4. Peloponnisiakos (1931) 

Και μια λεπτομερής, αλλά όχι και πλήρης, παράθεση του έργου του

Orchestral Works
  • Symphonic Suite No. 1 (1929)
  • 36 Greek Dances (1931–36; new orchestrations of many dances made 1949, and individual numbers arranged for other ensembles – see e.g. String Orchestra)
  • Overture (often called Symphony) The Return of Ulysses (c.1942)
  • Symphonic Suite No. 2 (1944-6; 1949; orchestration unfinished; the movements listed have been performed as separate works)
    • 1. Overtüre Concertante
    • 4. Largo Sinfonico
    • 5. Tema con variazioni (orchestration unfinished)
  • Classical Symphony for wind orchestra (1947)
  • Ancient Greek March (1947) (not orchestrated)
  • Four Images (1948; orchestrated from movements of ballet The Land and sea of Greece)
  • Sinfonietta in B flat minor (1948-9)
  • Greek Dance in C minor (1949? – unrelated to the 36 Greek Dances)
Concertos
  • Concerto Grosso for wind orchestra (1928–31) (lost)
  • Concerto for violin, piano and chamber orchestra (1930)
  • Piano Concerto No.1 (1931)
  • Concertino for 2 pianos and orchestra (1935)
  • Piano Concerto No.2 (1937)
  • Violin Concerto (1938)
  • Cello Concerto (1938) (lost)
  • Piano Concerto No.3 (for piano and 10 wind instruments) (1939)
  • Concerto for violin, viola and large wind orchestra (1940–42)
  • Double Bass Concerto (1942)
  • Concerto for 2 violins (1944-5) (not orchestrated)
  • Piano Concertino (1948-9)
  • Nocturne-Divertimento for xylophone and orchestra (1949)
Ballets
  • The Maiden and Death (1938, revised 1946)
  • The Gnomes (1939) (partly based on piano pieces by Bartok and Stravinsky)
  • Island Images, ballet suite (1943) (not orchestrated)
  • The Beauty with the Rose (1946)
  • The Land and the Sea of Greece (1947-8) (not orchestrated except first four movements as Four Images)
  • The Sea (1948–49)
String Orchestra
  • 3 Greek Dances (1936)
  • 7 Greek Dances (1936)
  • 10 Sketches (c.1940)
  • Little Suite for strings (1942)
Incidental Music
  • Mayday Spell, a Fairy Drama for soprano, speakers and orchestra (1944; 1949)
  • Henry V, incidental music for Athens Radio (1947-8)
Chamber Music
  • Sonata for solo violin (1925)
  • String Quartet (1926) (lost)
  • String Trio (1926) (lost)
  • String Quartet No.1 (1928)
  • Sonatina No.1 for violin and piano (1929) (partly lost)
  • Sonatina No.2 for violin and piano (1929)
  • String Quartet No.2 (1929–30) (lost)
  • Easy Music for string quartet (c.1930) (lost)
  • Octet (1931)
  • String Trio No. 2 (1935)
  • Sonatina No.3 for violin and piano (1935)
  • Sonatina No.4 for violin and piano (1935)
  • String Quartet No.3 (1935)
  • Piano Trio (1936)
  • Little Chorale and Fugue for violin and piano (c.1936)
  • March of the Little Soldiers for violin and piano (c.1936)
  • Nocturne for violin and piano (c.1937)
  • Rondo for violin and piano (c. 1937)
  • 8 Variations on a Greek Folk Tune for piano trio (1938)
  • Gavotte for violin and piano (1939)
  • Concertino for Oboe and Piano (1939)
  • Scherzo for violin, viola, cello and piano (1936–40)
  • Scherzo for violin and piano (c.1940)
  • Largo for cello and piano (c.1940)
  • Menuetto Cantato for violin and piano (c.1940)
  • 10 Sketches for string quartet (or string orchestra) (c. 1940)
  • String Quartet No.4 (1940)
  • Duo for violin and viola (1939–42)
  • Quartet for oboe, trumpet, bassoon and piano (1940-3)
  • Concertino for trumpet and piano (1940-3)
  • Tango and Foxtrot, for oboe, trumpet, bassoon and piano (1940-3)
  • Sonata for violin and piano (1940-3)
  • Sonata Concertante for bassoon and piano (1943)
  • Petite Suite No.1 for violin and piano (1946)
  • Petite Suite No.2 for violin and piano (1946)
  • Duo for violin and cello (1947)
  • 3 Greek Folksong arrangements for cello and piano (c. 1942-48)
  • Bolero for cello and piano (1948-9)
  • Tender Melody for cello and piano (1948-9)
  • Serenata for cello and piano (1948-9)
  • Sonatina for cello and piano (1949)
  • Gero Dimos for string quartet (1949)
Vocal Music
  • Choral work (R. Stein) on the Unknown Soldier (1930) (lost)
  • Doe for voice and piano (1931)
  • 16 Melodies for mezzo-soprano and piano (1941) (texts by Hrissos Esperas)
Piano Music
  • Greek Suite (1924-5)
  • 15 Little Variations (1927)
  • Sonatina (1927)
  • Suite No.1 (1936)
  • 32 Piano Pieces (1940)
  • 4 Etudes (1941)
  • Suite No.2 (1941)
  • Suite No.3 (1941)
  • Suite No.4 (1941)
  • Berceuse (1941)
  • Echo (1946)
  • Procession to Acheron (c.1948)


 
This is Epirotikos dance (from the region Epirus), the third dance of the 1st series. Conductor: Nikos Christodoulou. BBC Symphony Orchestra
 


 
 Alexandros Diamantis conducts "Kritikos" from the 5 Greek Danses for Strings by Nikos Skalkottas in Munich Κρητικός χορός  



 
"The Trawler", part of the folk ballet "The Sea" (1949) composed by Nikos Skalkottas. Performed by the Orchestra of Colours (conductor: Miltos Logiades). 
Seascapes by the Japanese photographer Hiroshi Sugimoto

   

1.The Trawler 
2. Dance of the waves 
From "The Sea" (1948-1949) Iceland Symphony Orchestra υπό τον Βύρωνα Φιδετζή

 


   
Τhis is a piece for piano he created in 1948 named "Procession to Acheron". 
Acheron is a greek river. The ancient Greeks used to believe that it was the river that leads to the underworld. Πιάνο: Λορέντα Ράμου    


 
 Nikos Skalkottas' "The Return of Ulysses", performed by the BBC Symphony Orchestra 
 


 Η επιστροφή του Οδυσσέα

Η Άννα, μια νέα πιανίστρια, κάνει μια έρευνα για την ζωή και το έργο του Νίκου Σκαλκώτα.Το φιλμ ακολουθεί την έρευνα και καταγράφει σχόλια, μνήμες και μαρτυρίες. Τήνος, όπου το όνομα Σκαλκώτας σε οδηγεί. Η συνάντησή της με τον μουσικολόγο Γ. Παπαϊωάννου. Η επίσκεψή της στο αρχείο «Φίλοι του Σκαλκώτα», η μελέτη του αρχειακού υλικού. Το ταξίδι στην Χαλκίδα, η επίσκεψή της στο σπίτι που γεννήθηκε ο μεγάλος συνθέτης, η συνάντηση με όσους την βοήθησαν στην έρευνα. Η Μαργαρίτα Δαλμάτη, η κ. Ματέϊ, ο Γιώργος Χατζηνίκος και ο γιός του Νίκος. 
Ίσως η λύση να βρίσκεται στα λόγια του υιού του συνθέτη «Τι μπορώ να πω εγώ για τον πατέρα μου? Θα είναι καλλίτερα, αν κάποιος ακούσει τη μουσική του και ιδιαίτερα το «Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ»...  
Σκηνοθεσία Κωστής Αλεφαντής.

 

Δισκογραφικές πληροφορίες


Στο “Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου” έχουν καταγραφεί (ως τον Οκτώβριο του 1999) 73 δισκογραφικές εκδόσεις, 40 σε δίσκους βινυλίου (LP ή δίσκοι 10 ιντσών) και 33 σε δίσκους ακτίνας CD, οι οποίες παρήχθησαν σε 14 χώρες, από την Ιαπωνία ως την Ουρουγουάη.
Σε 9 δε περιπτώσεις οι εκδόσεις CD’s αποτελούν ολική ή μερική επανέκδοση αντίστοιχων LP’s. Φυσικά το πλέον δισκογραφημένο, ολικώς ή μερικώς, έργο του Σκαλκώτα, είναι οι πασίγνωστοι “36 Ελληνικοί χοροί” (1933-48).
Ολόκληρο το έργο δισκογραφήθηκε για πρώτη φορά (Κρατική Ορχήστρα Ουραλίων / Βύρων Φιδετζής, Lyra CD 0052/53, Ελλάδα), το 1990, για να ακολουθήσει το 2003 η ηχογράφησή του με την Συμφωνική Ορχήστρα του BBC υπό την διεύθυνση του Νίκου Χριστοδούλου (36 Greek Dances - The Return of Ulysses BIS-CD-1333/34, 2003), ενώ μέρη του σε διάφορες παραλλαγές, μεταγραφές και συνδυασμούς οργάνων, έχουν δισκογραφηθεί, ανά τον κόσμο 24 φορές.

Εξαιρετικό βοήθημα, για μια συγκριτική και στατιστική μελέτη της δισκογραφίας του Σκαλκώτα (μέχρι το 1991) είναι το βιβλίο “Δισκογραφία Ελληνικής Κλασικής Μουσικής” εκδόσεις Δωδώνη, 1993 του αείμνηστου Αλέξη Ζακυθηνού, στο οποίο αναφέρονται οι 39 από τις 40 εκδόσεις σε LP που κυκλοφόρησαν μέχρι το 1991.

Αναζητώντας την πρώτη δισκογραφική παρουσία του κορυφαίου μας συνθέτη, αυτή εντοπίζεται στην μονοφωνική ελληνική έκδοση της Philips (N 00247 L) η οποία με τίτλο “Greek Chamber Music”, κυκλοφόρησε το 1954, μόλις 5 χρόνια από τον θάνατο του Σκαλκώτα, και αποτελεί βέβαια τώρα μουσειακό είδος.
Σ’ αυτό τον δίσκο, Έλληνες ερμηνευτές αποδίδουν υποδειγματικά έργα Σκαλκώτα, Βάρβογλη και Καλομοίρη.
Η τελευταία ανάλογη δισκογραφική παρουσία, έχει καταγραφεί με την επανέκδοση από τη Minos EMI σε διπλό cd του περιεχομένου της θρυλικής κασετίνας τεσσάρων LP’s αποκλειστικά με έργα του Σκαλκώτα, η οποία κυκλοφόρησε το 1980 από την ΕΜΙ – His Master’s Voice (14C 163/70981 – 4).

Με άξονα την ποιοτική συνισταμένη η οποία προσδιορίζεται από την ερμηνεία, την ποιότητα ηχογράφησης και την διαθεσιμότητα επαρκών επεξηγηματικών σχολίων στο συνοδευτικό ένθετό τους, αρκετοί από τους παραπάνω προαναφερθέντες 73 δίσκους, ξεπερνούν, ευτυχώς, το μέτριο.
Σε μερικές δε περιπτώσεις αγγίζουν το τέλειο, όπως οι πρόσφατες παραγωγές, τις Σουηδικής εταιρείας BIS. 

Χάρη στον εκλεκτό συνθέτη – μαέστρο Νίκο Χριστοδούλου, έργα, όπως,
το “Κονσέρτο αρ. 1” για πιάνο και ορχήστρα, έργο του 1931,
η “Ouverture” Concertante” για ορχήστρα του 1944/45,
“Η λυγερή και ο χάρος” μπαλέτο για ορχήστρα του 1938,
το υπέροχο “Largo Sinfonico” του 1944,
το “Κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα” του 1938 και 

το “Κονσέρτο για κοντραμπάσο και ορχήστρα” του 1942,
δισκογραφούνται για πρώτη φορά αποκαλύπτοντας έναν μαγικό κόσμο ηχοχρωμάτων και καταρρίπτοντας την ανάγκη (;) απόδειξης της ελληνικότητάς του, καθ’ όσον η τελευταία παραμένει πηγαία, ειλικρινής και ευδιάκριτη, ιδιωτική και ανέντακτη. Μαζί με τα 12 έργα για βιολί και πιάνο, άψογα ερμηνευμένα από το Γιώργο Δεμερτζή (βιολί) και Μαρία Αστεριάδου (πιάνο) (BIS CD-1024 1999), οι δίσκοι της σουηδικής εταιρίας έδωσαν τεράστια ώθηση και συνετέλεσαν στην επαύξηση της δημοτικότητας του συνθέτη, λόγω της άριστης διανομής τους.


Άλλες αξιέπαινες ηχογραφήσεις έχουν γίνει από την Ελληνική Ραδιοφωνία και από διάφορους κορυφαίους Έλληνες και ξένους πιανίστες και βιολονίστες.
 

Οι δισκογραφικές πληροφορίες είναι απαραίτητες, γιατί, εκτός της πληροφόρησης προς αγορά των ηχογραφημένων έργων, με τον τρόπο αυτό αποδεικνύεται η αίγλη και η ολονέν και περισσότερο αυξανόμενη δυναμική αναγνώριση της αξίας και της ποιότητας του μεγάλου ανθρώπου και συνθέτη.





Πηγές: Προσωπικές γνώσεις, Creative Commons, Βικιπαίδεια, σχετικά βιβλία και πολλές δημοσιεύσεις στον γραπτό (ημερήσιο και περιοδικό) τύπο, στον ηλεκτρονικό επίσης τύπο και στο Διαδίκτυο.

21 σχόλια:

  1. Καταπληκτική εργασία φίλε μου.
    Πρόκειται για άρθρο για διδαχή στα Πανεπιστήμια.

    Θα επανέλθω εν ευθέτω χρόνω.

    Προς το παρόν θα έλεγα να δηλώσεις ότι βάζεις σε ισχύ το COPYRIGHT, διότι μέχρι το βράδυ θα το δούμε σε πολλά σάιτς ολίγον τι αλλαγμένο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φτου, φτου, τι ήθελες να μνημονεύσεις τις αρπαγές και τις λεηλασίες Ιόλη;;;
      Μόλις σε διάβασα, με ειδοποίησαν ότι ένα μεγάλο άρθρο σου εδώ, στο MIND, έχει λεηλατηθεί, χωρίς σχεδόν καμμία αλλαγή, από ένα μπλογκ που έχει σαν θέμα του τις αυτοβιογραφίες.
      Έτσι λέει δηλαδή, ότι έχει θέμα του τις αυτοβιογραφίες, διότι όταν πήγα και κοίταξα, είδα ότι ασχολείται με κάθε τι πιασάρικο.
      Βγάζουν λεφτά οι άνθρωποι από τις διαφημίσεις και από άλλα πράγματα.

      Εάν θέλεις να κάνεις κάποια νομική κίνηση σαν Νομικός που είσαι, τα στοιχεία τους είναι στα χέρια μου.
      Τώρα σκέπτομαι ότι μπορεί να είναι δικό σου το άρθρο, μα εμπεριέχεται στο MIND. Άρα πρέπει να νομιμοποιούμαι και εγώ.


      Ευχαριστώ για την ουσία του σχολίου σου.


      Και μιας και το είπες, δηλώνω λοιπόν, ότι όσα από το άρθρο είναι κοινές πληροφορίες (Βικιπαίδεια κλπ), παραμένουν ασφαλώς κοινά και για όλους. Όσα όμως προέρχονται από προσωπικές γνώσεις, καλύπτονται από τη νομοθεσία του Κοπυράιτ, έτσι όπως ισχύει στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.

      Επίσης, όποιος θέλει να χρησιμοποιήσει κάποιο κείμενο ή απόσπασμα κειμένου ή μετάφραση ή φωτογραφία κλπ, που εμπεριέχονται στο MIND, είναι υποχρεωμένος να ερωτήσει πρώτα τους συγγράφοντες αυτού του Ιστολογίου.

      Τα παραπάνω ισχύουν για όλες βέβαια τις δημοσιεύσεις του MIND.

      Διαγραφή
  2. Che cos'è che fa di una persona un essere umano eccezzionale? Mi ponevo questa domanda leggendo questo articoloche trovo, superbo, dettagliato, profondo, elegante, chiaro........in un libro che ho letto di Geoff Colvin, (La trappola del silenzio), spiega che non esiste il talento innato e che i risulati raggiunti dalle persone che consideriamo straordinarie, in tutti i campi, dall'arte allo sport, dagli affari agli scacchi, dipendono in larga misura dall'impegno costante, ossessivo e ripetitivo...per ore e ore......per anni ed anni......cioè mirato ogni volta a migliore un singolo, determinato dettaglio della disciplina, di cui si occupa.
    Non c'è dubbio che, da questo punto di vista...Skalkottas fosse speciale, per tutta la vita ha pensato una sola cosa.....la MUSICA.
    Con grande prostrazione mi inchino davanti a questo grande maestro di composizione dodecafonica......chiedendo scusa per la mia ignoranza sul suo lavoro...prometto con croce sul cuore di riparare a tale lacuna......

    Il fenomeno musicale più rilevante degli anni seguìti alla fine della seconda guerra mondiale è il sempre crescente affermarsi ed estendersi della corrente dodecafonica, cui aderiscono, con maggiore o minore rigore, musicisti anziani e giovani. In tale periodo è assai frequente il caso di compositori che adottano la tecnica seriale, dichiarando magari di usarla "con libertà"; d'altra parte, dalle posizioni del più radicale esponente della scuola viennese, Anton Webern, prende le mosse una nuova avanguardia, rigorosa e scientifista, volta a portare alle estreme conseguenze le implicazioni dei principî dodecafonici con la serializzazione integrale degli elementi melodici, ritmici, timbrici e dinamici. Le realizzazioni di questi musicisti di avanguardia finiscono poi con l'allacciarsi alla ricerca di nuovi spazî sonori attraverso gli esperimenti della musica concreta ...c'è un invenzione della musica....e qui è di rigore dire regula absurda...i miei studi di musica mi portano a ricordare con la dodecafonia....Strawinsky.....ma ricordo vari nomi di grandi compositori modiali .....che alla morte del Maestro Arnold Schönberg......rappresentarono la generazione di musicisti formatasi alla scuola viennese.......e quindi ricordo il nome di questo grande Maestro greco vicino alla composizione per pianoforte intitolata "Processione all'Acheronte" che trovo illuminante.
    Grazie Foivos........articolo da libro...giornale....di più....GRANDE!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Και τι ζητήσαμε δηλαδή;
      Μια τρυφερή καλημέρα,
      μια ερωτική καληνύχτα
      και στο ενδιάμεσο να μας έχετε συνέχεια στο μυαλό σας,
      καθώς ασχολείσθε με τους 12 φθόγγους.

      Κάπως έτσι γκρίνιαζαν οι ερωτευμένες γυναίκες κατά τις δεκαετίες, που η "Απόλυτη Μουσική" με τη δωδεκάφθογγη σύνθεση είχε φθάσει στο απόγειό της...

      Περαιτέρω, Νίκος Σκαλκώτας μέσα στην άτυχη ζωή του είχε τουλάχιστον την τύχη κατά τα χρόνια που έζησε στη μεσοπολεμική Γερμανία να γνωρίσει αρκετή χαρά, έρωτα και καλλιτεχνική καταξίωση.

      Ήταν κι αυτός τελικά ένα έμμεσο θύμα του ναζισμού, γιατί αν δεν υπήρχε η χιτλερική παράκρουση, δεν θα τον χώριζε η αγαπημένη του γερμανίδα βιολονίστρια, δεν θα έπεφτε δηλαδή και αυτός θύμα του σχιζοφρενικού ναζιστικού ρατσισμού.

      Πολύ δυνατή η αφήγησή σου Νάδια σχετικά με τη δωδεκατονική εμπειρία και σπουδή σου, και την σταδιακή προσέγγισή σου προς τον άγνωστο και μυστηριώδη Έλληνα μουσουργό, που κλεισμένος στο φτωχικό καμαράκι του συγκέντρωνε φως, για να το χαρίσει στην ανθρωπότητα...
      Σε ευχαριστώ που το μοιράστηκες μαζί μας.

      Διαγραφή
  3. Απαντήσεις
    1. Στο Posidonio ένα τσούρμο ξανθιές στοιχίζεται στην είσοδο κάθε βράδυ καλή μου Μαρία, τα τακούνια χτυπούν ανυπόμονα και οι τσίκλες μασιούνται ανελέητα.

      Κι εμείς εδώ ξεδιπλώνουμε την ψυχούλα μας και προσπαθούμε να ακολουθήσουμε το όραμά μας...

      Σ' ευχαριστώ πάρα πολύ, γιατί ξέρω ότι το διάβασες με προσοχή.

      Διαγραφή
  4. Τον θαύμαζε και τον αγαπούσε ο πατέρας μου. Θυμάμαι Κυριακάτικα πρωινά όταν άκουγε Σκαλκώτα, με φώναζε κοντά του και προσπαθούσε να μου εξηγήσει πως θα νοιώσω την μεγαλύτερη απόλαυση ακούγοντάς τον... «κάθησε, κλείσε τα μάτια σου και δες αυτό που σου περιγράφει». Έτσι με έμαθε να απολαμβάνω πραγματικά τη μουσική και συγχρόνως να βλέπω. Στο πρώτο μου οπτικοακουστικό σαν φοιτήτρια φωτογραφίας,
    «έδεσα» τις θάλασσές μου στην Τράτα του. Οι εικόνες μπήκαν μόνες τους σε σειρά ακολουθώντας τον, μαγεία!
    Υπέροχα Φοίβο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η μουσική στην Ελλάδα και παντού ακολουθεί μια ροή, βρίσκεται σε διαρκή κίνηση.
      Και το επίπεδο πηγαινοέρχεται επίσης, μα πάντα η ποσότητα του νερού στην θάλασσα είναι η ίδια.
      Με την κίνηση όμως κάνει διάφορους κυματισμούς. Η ποιότητα μερικές φορές είναι στην επιφάνεια, μερικές φορές κάτω στα αμπάρια, μετά στην επιφάνεια και μετά πάλι στο βυθό.
      Έχουν περάσει αμέτρητες τέτοιες κυματικές διαταραχές στην ελληνική και διεθνή μουσική.
      Μα πάντα η ουσία παραμένει η ίδια. Υπάρχει ποιότητα στο τάδε ρεύμα; Υπάρχει καινοτόμα ματιά;
      Ο Σκαλκώτας βρέθηκε από αγαπημένος φοιτητής του Σένμπεργκ και απαστράπτων νέος συνθέτης στα τελευταία καθίσματα του χώρου των βιολιών στις μέτριες ελληνικές ορχήστρες.
      Από μαθητής στο Γυμνάσιο εγώ απορούσα, πώς το άντεξε. Είναι ένα άλλο θαύμα.
      Μεσολάβησε και ο βάρβαρος Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και τού καταρράκωσε κάθε ελπίδα για επάνοδο στη γερμανία ή αλλού.
      Για μένα, πάνω ακόμη και από ασύλληπτα μεγαλοφυής συνθέτης είναι το συμπαντικό παράδειγμα ψυχικά χαλκέντερου και υπομονετικού ανθρώπου.
      Με την ζωή του έκανε πραγματικότητα, χωρίς καν να το συνειδητοποιήσει, όλες σχεδόν τις αρχαίες ελληνικές αρετές, χωρίς να χάσει ούτε για μια στιγμή την ομορφιά της ψυχής, και την πνευματική και φυσική του κομψότητα.

      Πολύ συγκινητική (και ωφέλιμη για σένα) η εμπειρία με τον πατέρα σου και τη μουσική του Σκαλκώτα.
      Ευχαριστώ που την μοιράστηκες.
      Και ευχαριστώ επίσης για τον καλό σου λόγο.

      Διαγραφή
  5. ~Διάβασα κάπου τα εξής, που τα μεταφέρω περιληπτικά:

    Κάποτε, πιστεύω ακράδαντα, θα πρέπει να ειπωθούν κάποια πράγματα ανοιχτά, με ονόματα, στοιχεία και γεγονότα.

    Γιατί μόνο έτσι ο καθένας θα πάρει την θέση, που του αξίζει.

    Γιατί ασφαλώς, ανάμεσα στους υπεύθυνους των απίστευτων συμπεριφορών και πρακτικών έναντι αρκετών σημαντικών Ελλήνων δημιουργών (και επιστημόνων, κλπ) υπάρχουν ουκ ολίγοι πασίγνωστοι και υπερτιμημένοι.

    Δυστυχώς αυτές οι πρακτικές δεν σταμάτησαν ποτέ, συνεχίζονται μέχρι και σήμερα με την ίδια λύσσα. Και σε ολόκληρο τον πλανήτη.

    Η Ελλάδα, επειδή για την περίπτωση Σκαλκώτα μιλάμε, επιτρέπει ακόμα στους μικρότατους επιτήδειους, να επιβεβαιώνουν την ίδια την ελληνική μυθολογία:

    Να μετατρέπουν την χώρα μας με τις συμπεριφορές τους σε μόνιμα παιδοφάγο Κρόνο.....


    ~Αυτό το άρθρο που διάβασα εδώ για τον μέγα άνθρωπο και μουσουργό δεν είναι απλά ένα άρθρο για το χωνευτήρι του Διαδικτύου και μόνο.
    Είναι ένα σπουδαίο έργο ψυχής, γνώσης, αγάπης και πόνου ειλικρινούς ενδιαφέροντος.
    Ξαναλέω αυτό που είχε γράψει αρχικά η κ. Μουστάκου στο ΦΒ.
    Πρέπει να μεταφέρεις Φοίβο τα δοκίμιά σου και τις μελέτες σου σε βιβλίο, παρ' όλες τις δυσκολίες της εποχής μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κύματα Κυριακῆς τὰ μάτια μου
      κύματα μοναξιᾶς τὰ χέρια μου
      τρίζουν ἀπὸ ὕπνο ἀθῷο
      τὰ δόντια μέσα στὴν καρδιά μου

      τὸ πεθαμένο τὸ παιδί

      δὲν ξενιτεύεται
      πάει κρατώντας ἕνα
      κόκκινο σκυλάκι
      μέσα στὸ μαντήλι

      τέρατα περπατοῦν
      ἀνάποδα στὰ ὄνειρα
      φυσάει ἕνας ἄγριος ἀέρας
      πάνω ἀπ᾿ τὶς λεμονάδες
      πετάει μιὰ νυχτερίδα
      σὰν πικραμένο εὐαγγέλιο

      μ᾿ ἕνα μαῦρο πανὶ
      μία γυναίκα
      σκεπάζει τὸ φεγγάρι.

      ΚΥΡΙΑΚΗ - Μίλτος Σαχτούρης


      Αυτόν τον Εφιάλτη ελπίζω να βιώνουν, Άντζι, στην άλλη ζωή, όλοι εκείνοι που καταδίωξαν τον Ν. Σκαλκώτα και εμπόδισαν τη δημιουργία και άλλων, ακόμη σπουδαιότερων έργων από αυτόν, και στέρησαν τον ελληνικό και παγκόσμιο πολιτισμό από την πιθανότητα της γέννησης ενός σύγχρονου και ίσως και πιο καλού "Μαγικού Αυλού".

      Επίσης, σε ευχαριστώ.

      Διαγραφή
  6. Επανέρχομαι, όπως είπα, για να παραθέσω μερικές συγκεντρωτικές πληροφορίες για τη δισκογραφική πορεία των συνθέσεων του κορυφαίου, και ουσιαστικά αγνώστου μέχρι πριν λίγα χρόνια, Έλληνα μουσουργού.

    Στο “Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου” έχουν καταγραφεί (ως τον Οκτώβριο του 1999) 73 δισκογραφικές εκδόσεις, 40 σε δίσκους βινυλίου (LP ή δίσκοι 10 ιντσών) και 33 σε δίσκους ακτίνας CD, οι οποίες παρήχθησαν σε 14 χώρες, από την Ιαπωνία ως την Ουρουγουάη.
    Σε 9 δε περιπτώσεις οι εκδόσεις CD’s αποτελούν ολική ή μερική επανέκδοση αντίστοιχων LP’s. Φυσικά το πλέον δισκογραφημένο, ολικώς ή μερικώς, έργο του Σκαλκώτα, είναι οι πασίγνωστοι “36 Ελληνικοί χοροί” (1933-48).
    Ολόκληρο το έργο δισκογραφήθηκε για πρώτη φορά (Κρατική Ορχήστρα Ουραλίων / Βύρων Φιδετζής, Lyra CD 0052/53, Ελλάδα), το 1990, για να ακολουθήσει το 2003 η ηχογράφησή του με την Συμφωνική Ορχήστρα του BBC υπό την διεύθυνση του Νίκου Χριστοδούλου (36 Greek Dances - The Return of Ulysses BIS-CD-1333/34, 2003), ενώ μέρη του σε διάφορες παραλλαγές, μεταγραφές και συνδυασμούς οργάνων, έχουν δισκογραφηθεί, ανά τον κόσμο 24 φορές.

    Εξαιρετικό βοήθημα, για μια συγκριτική και στατιστική μελέτη της δισκογραφίας του Σκαλκώτα (μέχρι το 1991) είναι το βιβλίο “Δισκογραφία Ελληνικής Κλασικής Μουσικής” εκδόσεις Δωδώνη, 1993 του αείμνηστου Αλέξη Ζακυθηνού, στο οποίο αναφέρονται οι 39 από τις 40 εκδόσεις σε LP που κυκλοφόρησαν μέχρι το 1991.

    Αναζητώντας την πρώτη δισκογραφική παρουσία του κορυφαίου μας συνθέτη, αυτή εντοπίζεται στην μονοφωνική ελληνική έκδοση της Philips (N 00247 L) η οποία με τίτλο “Greek Chamber Music”, κυκλοφόρησε το 1954 και αποτελεί βέβαια τώρα μουσειακό είδος.
    Σ’ αυτό τον δίσκο, Έλληνες ερμηνευτές αποδίδουν υποδειγματικά έργα Σκαλκώτα, Βάρβογλη και Καλομοίρη.
    Η τελευταία ανάλογη δισκογραφική παρουσία, έχει καταγραφεί με την επανέκδοση από τη Minos EMI σε διπλό cd του περιεχομένου της θρυλικής κασετίνας τεσσάρων LP’s αποκλειστικά με έργα του Σκαλκώτα, η οποία κυκλοφόρησε το 1980 από την ΕΜΙ – His Master’s Voice (14C 163/70981 – 4).

    Με άξονα την ποιοτική συνισταμένη η οποία προσδιορίζεται από την ερμηνεία, την ποιότητα ηχογράφησης και την διαθεσιμότητα επαρκών επεξηγηματικών σχολίων στο συνοδευτικό ένθετό τους, αρκετοί από τους παραπάνω προαναφερθέντες 73 δίσκους, ξεπερνούν, ευτυχώς, το μέτριο.
    Σε μερικές δε περιπτώσεις αγγίζουν του τέλειο, όπως οι πρόσφατες παραγωγές, τις Σουηδικής BIS. Χάρη στον εκλεκτό συνθέτη – μαέστρο Νίκο Χριστοδούλου, έργα όπως,
    το “Κονσέρτο αρ. 1” για πιάνο και ορχήστρα, έργο του 1931,
    η “Ouverture” Concertante” για ορχήστρα του 1944/45
    “Η λυγερή και ο χάρος” μπαλέτο για ορχήστρα του 1938,
    το υπέροχο “Largo Sinfonico” του 1944,
    το “Κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα” του 1938 και το
    “Κονσέρτο για κοντραμπάσο και ορχήστρα” του 1942,
    δισκογραφούνται για πρώτη φορά αποκαλύπτοντας έναν μαγικό κόσμο ηχοχρωμάτων και καταρρίπτοντας την ανάγκη (;) απόδειξης της ελληνικότητάς του, καθ’ όσον η τελευταία παραμένει πηγαία, ειλικρινής και ευδιάκριτη, ιδιωτική και ανέντακτη. Μαζί με τα 12 έργα για βιολί και πιάνο, άψογα ερμηνευμένα από το Γιώργο Δεμερτζή (βιολί) και Μαρία Αστεριάδου (πιάνο) (BIS CD-1024 1999), οι δίσκοι της σουηδικής εταιρίας έδωσαν τεράστια ώθηση και συνετέλεσαν στην επαύξηση της δημοτικότητας του συνθέτη, λόγω της άριστης διανομής τους.

    Πιστεύω ότι οι δισκογραφικές πληροφορίες είναι απαραίτητες, για να φανεί η αίγλη και η ολονέν και περισσότερο αυξανόμενη δυναμική αναγνώριση της αξίας και της ποιότητας του μεγάλου ανθρώπου και συνθέτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αδύνατον τον μηδέν πράττοντα πράττειν εύ, έχει πει ο μέγας Αριστοτέλης.

      Έτσι κι εγώ Ιόλη σκέπτομαι να μη σταθώ άπρακτος, μα να σου ζητήσω την άδεια να βάλω το υπέροχο σχόλιό σου μέσα στο άρθρο.
      Νομίζω ότι θα ολοκλήρωνε με σφαιρικότητα και πληρότητα το όλο κείμενο, καθ' όσον δισκογραφικές πληροφορίες δεν έχω συμπεριλάβει μέσα σε αυτό.

      Διαγραφή
    2. Δεν έχω αντίρρηση.
      Αν μπορέσεις να το εντάξεις αρμονικά, βάλε το.

      Διαγραφή
  7. Informazioni molto importanti Mrs Ioli, anche per la mia crescita personale...
    complimenti......


    Ed un plauso ad Anastassia per la foto......stratosferica!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ mrs Nadia. Είσαι τόσο τρυφερά ευγενική.
      Προσωπικά, δεν νομίζω ότι έκανα κάτι σπουδαίο.
      Οι πληροφορίες αυτές κυκλοφορούν αρκετά συχνά στο Διαδίκτυο.

      Διαγραφή
    2. io la penso diversamente.......
      la condivisione...porta all'apertura mentale........
      per cui........Grazie.

      Διαγραφή
  8. Ιόλη, η αγάπη, η εκτίμηση και ο θαυμασμός του Φοίβου στην μοναδική παρουσίαση του Σκαλκώτα συνεχίζουν και σε αυτό που αποκαλείς "δισκογραφικές πληροφορίες" Νομίζω είναι κάτι περισσότερο από πληροφορίες!

    Nadia, thank you.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νατάσσα χαίρομαι πραγματικά, που ονομάζεις τις πληροφορίες μου "κάτι περισσότερο από πληροφορίες".
      Όπως είπα και πιο πάνω, δεν θεωρώ ότι οι πληροφορίες μου είναι κάτι το εξαιρετικό, διότι υπάρχουν και κυκλοφορούν σε περιοδικά και στο Διαδίκτυο.
      Βέβαια έκανα κάποιο εμπλουτισμό και πολλές διορθώσεις προκληθείσες εκ προχειρότητος, και πιστεύω ότι το κείμενο έγινε περισσότερο βατό, πιο κατανοητό και επομένως κάπως πιο ευανάγνωστο.

      Προσθέτω ότι η φωτογραφία με το MIND επάνω, είναι δουλειά ψυχής και εγώ μόνο αυτές τις δουλειές θεωρώ άξιες επαίνου.

      Διαγραφή
  9. "As an antidote, he began composing feverishly from 1935 to 1945 he wrote over 100 works. Locked in his own world and completely cut off from European trends, he developed his own, very personal style."

    The beauty and tenacity of the need to create is so bittersweet. The world is better because of this incredible and unstoppable talent.

    This story is wonderfully told Foivos; I am enjoying learning about this special man.

    ΑπάντησηΔιαγραφή