Περί Ψυχολογίας και Μοναξιάς

Λίγα για την Ψυχολογία μέσα από το κοινωνικό προτσές.
Ομαδική και Ατομική.

"H πραγματική ευτυχία βρίσκεται στην ψυχική ολοκλήρωση και πραγμάτωση του ανθρώπου, που δημιουργεί ειλικρινείς σχέσεις, αποδέχεται τον εαυτό του με τις αδυναμίες του, και ξεφεύγει από τη μοναξιά του πετυχαίνοντας την πραγματική ευτυχία". 
Έριχ Φρομ, Η Τέχνη της Αγάπης. 


"ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ..." 
Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

"Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: Μη την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μη την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ώς που να γίνει σαν μια ξένη φορτική". 


Διασκευάζοντας αρκετά τον Παράκελσο, μπορούμε να πούμε:
Εκείνος που δεν θέλει να ξέρει τίποτα, δεν αγαπά τίποτα.
Εκείνος που δεν θέλει να κάνει τίποτα, δεν καταλαβαίνει τίποτα.
Εκείνος που δεν θέλει να καταλαβαίνει τίποτα, είναι άχρηστος.
Εκείνος όμως που καταλαβαίνει, μπορεί και να αγαπά και να προσέχει και να βλέπει.
Όσο πιο πολλή γνώση συγκεντρώνεται για ένα πράγμα ή για μια κατάσταση, τόσο μεγαλύτερη αγάπη επιτυγχάνεται.
Όσοι φαντάζονται ότι όλα τα φρούτα ωριμάζουν την ίδια εποχή με τις φράουλες, δηλαδή όλα μαζί ταυτόχρονα, δεν ξέρουν τίποτα για τα σταφύλια...

Όσον αφορά την κοινωνία:

Η κοινωνία έτσι όπως έχει σήμερα διαμορφωθεί, συντελεί στην ενίσχυση της τωρινής επικρατούσας κατάστασης με την αποξένωση και τη μοναξιά που δημιουργεί στους ανθρώπους και που αγγίζει τα όρια της ερήμωσης. Και αν στην πραγματικότητα αυτή προσθέσουμε τις πρόσφατες παγκόσμιες επιδημίες, και την συντριπτική αλλαγή και μείωση των κοινωνικών ελευθεριών και δραστηριοτήτων, το πρόβλημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο.
Περαιτέρω, τώρα με την συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, το διαδίκτυο είναι πλέον ο μόνος τρόπος διαφυγής από τα μεγάλα διλήμματα και αδιέξοδα.
Αυτό με τη σειρά του όμως δημιουργεί χειρότερα προβλήματα.
Κάνει τους ανθρώπους να κλείνονται ολοένα και πιο πολύ στον ασφαλή μικρόκοσμό τους, αφού δεν μπορούν να αντέξουν αυτά που συμβαίνουν στον έξω κόσμο.
Έτσι καταλήγουν να αδιαφορούν.
Καταντούν απρόσωπα και απαθή άτομα, και για τον λόγο αυτόν εύκολα χειρίσιμα.
Είναι πολύ πιο εύκολο και απλό να ανοίξεις τον υπολογιστή σου, παρά να βγεις μια βόλτα και να περπατήσεις, να διαβάσεις ένα βιβλίο ή να συζητήσεις με ένα φίλο. Και αυτό τελικά γίνεται συνήθεια και τρόπος ζωής, χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Όσο και να φαίνεται απίστευτο, η έρευνα της έννοιας και του ζητήματος της μοναξιάς, καθώς επίσης και η δυστυχία που αυτή συνεπιφέρει και συνεπάγεται, χρονολογείται ιστορικά μόλις τον 19ο αιώνα.
Σήμερα, τον 21ο αιώνα, υφίσταται, κυριαρχεί και μαστίζει όλες τις οργανωμένες κοινωνίες.

Όσον αφορά το άτομο:

Τα άτομα προσπαθούν, το καθένα με τον δικό του τρόπο,
να καλύψουν το συναισθηματικό τους κενό,
να βρουν την αποδοχή που τους λείπει,
να ενταχθούν σε μια ομάδα που να τους καλύπτει,
και να αναζητούν διακαώς την αίσθηση του «ανήκειν».
Παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και χαμηλής ποιότητας αυτοεικόνα. Η αυτοπραγμάτωση, που είναι θεμέλιος λίθος μιας υγιούς προσωπικότητας, αναζητείται μέσω της ενασχόλησης με τα παιχνίδια και το διαδίκτυο. Δημιουργούν ένα κόσμο πλασματικό, όπου δεν υπάρχουν τα απειλητικά ερεθίσματα, οι διάφοροι κίνδυνοι, και ο πόνος που προκαλεί η εξωτερική πραγματικότητα.
Επικοινωνούν βέβαια με ανθρώπους, αλλά προτιμούν τα άτομα που είναι σαν κι αυτούς, και βρίσκουν την επαφή που τους λείπει με τους δικούς τους όρους, αφού όλα συμβαίνουν σε ένα προστατευμένο και ασφαλές πλαίσιο.
Μέσα από τα παιχνίδια το άτομο βιώνει την ψευδαίσθηση ότι είναι επιτυχημένο, ότι έφθασε κάπου, ότι βελτιώνεται, και έτσι ενδυναμώνει (πρόσκαιρα βέβαια) την αυτοπεποίθησή του.
Η αποτυχία ή επιτυχία του δεν εξαρτάται από αυτό, ούτε από την ευφυΐα του, ούτε από τις ικανότητές του, ούτε καν από εξωτερικούς κοινωνικούς παράγοντες που δεν μπορεί να ελέγξει, αλλά κυρίως ή μόνο από την τύχη.
Έτσι, η ματαίωση που προκύπτει σε περίπτωση αποτυχίας του, δεν είναι τόσο απειλητική και οδυνηρή για την προσωπικότητά του.
Το κρισιμότατο κοινωνικό φαινόμενο της ατομικής απομόνωσης και μοναξιάς δεν περιορίζεται σε ένα μόνο συναίσθημα. Αντιθέτως αποτελεί ένα περίπλοκο σύμπλεγμα συναισθημάτων αποτελούμενο από έντονη οργή, θλίψη, κάθε είδους θυμό, φόβο, άγχος, στενοχώρια και ντροπή.
Τέλος, πάντοτε έχει οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις, που αναφέρονται και αφορούν άλλοτε το σύνολο, άλλοτε το άτομο, άλλοτε τις θρησκείες και άλλοτε τον φυσικό κόσμο.
Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι αυτή η εσωτερική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, αυτό που ονομάζουμε αυτοεκτίμηση, και που σήμερα είναι ο βασικός μοχλός για την αναζήτηση της χαράς και της ευτυχίας, έχει μακρύ δρόμο να διανύσει ακόμη μέχρι να ολοκληρώσει την προσωπικότητά μας.

Όσον αφορά και την κοινωνία και το άτομο:

Και η κοινωνία και το άτομο πρέπει να λειτουργούν με μέτρο και με ελεύθερη βούληση.
Πρέπει να θέλεις πραγματικά, για να μπορέσεις να ενταχθείς, να μάθεις, να νοιώσεις, να χρησιμεύσεις, να αγαπήσεις, και να κάνεις όλα αυτά τα γοητευτικά πράγματα, που μπορείς να κάνεις κατά την σύντομη διάρκεια τής ύπαρξης. Και την αναζήτηση της ευτυχίας, και την επιδίωξη εκπλήρωσης των ονείρων μας, και την επισήμανση των αδυναμιών μας.
Πάντοτε βέβαια στα πλαίσια της διαφορετικότητας του καθενός.
Ως διαφορετικότητα ορίζουμε συνήθως τα προσωπικά στοιχεία ενός ατόμου, που το διαφοροποιούν (ξεχωρίζουν) και καθιστούν δύσκολη την δραστηριοποίησή του μέσα σε μια ομάδα (κοινωνική ή άλλη).
Αν φανταστούμε ότι όλοι πάνω στη γη ή σε μια κοινωνία είναι ίδιοι (κλωνοποιημένοι), τότε θα ζούσαμε σε μια τυποποιημένη, ισοπεδωμένη κοινωνία, χωρίς αξίες, χωρίς ποικιλίες και εναλλαγές.
∆ιαφορετικότητα μέσα στους φίλους και στον κοινωνικό κύκλο δεν σημαίνει άσπρο ή μαύρο.
Αποτελεί απαραίτητο στοιχείο, για να δώσει νόημα και ποικιλία στην ζωή μας και στη δημιουργικότητά μας.
Μας ενώνει με τον φίλο μας, τον συν-άνθρωπό μας, μας δίνει τη δυνατότητα να συν-ζούμε με τους άλλους, να συν-αποφασίζουμε και τέλος να συν-αποκαλύπτουμε την ζωή.

.
John Steinbeck από το μοναδικό "Τα σταφύλια της οργής":
"Η γυναίκα είναι πιο εύκολη στις αλλαγές από τον άντρα ", είπε η μητέρα με ύφος παρηγορητικό. " Η γυναίκα κρατάει την ζωή της στα χέρια της. Ο άντρας την έχει όλη στο κεφάλι του. Μη σε νοιάζει. Του χρόνου μπορεί ίσως να βρούμε κάποιο σπιτάκι."
- "Δεν έχουμε τίποτα τώρα " είπε ο πατέρας. "Σε λίγο δεν θα υπάρχει ούτε σοδειά ούτε λεφτά. Τι θα κάνουμε τότε; Τι θα τρώμε; Και η Ρόζα κοντεύει να γεννήσει. Έχω φτάσει ν' αποφεύγω να τα σκέπτομαι όλα αυτά. Γι' αυτό ανασκαλεύω το παρελθόν, για να μη σκέπτομαι. Μου φαίνεται ότι ξόφλησε πια η ζωή μας".
- " Όχι δεν ξόφλησε " είπε χαμογελαστά η μητέρα. " Να κι άλλο ένα πράγμα που μόνο η γυναίκα το ξέρει. Το πρόσεξα αυτό. Ο άντρας ζει με πηδήματα...
Ένα μωρό γεννιέται και ένας άντρας πεθαίνει, κι αυτό είναι ένα πήδημα...
Αγοράζει ένα κτήμα και μετά το χάνει, κι αυτό είναι ένα πήδημα...
Η γυναίκα κυλάει σαν ρέμα. Είναι σαν ποτάμι με μικρές δίνες, μικρούς καταρράκτες, αλλά είναι ποτάμι που κυλάει. Έτσι τα αντιμετωπίζει η γυναίκα. Δεν θα πεθάνουμε. Θα επιζήσουμε. Η ζωή κυλάει... Αλλάζει ίσως λίγο, αλλά πάλι κυλάει"...
Τι έγραψε ο μέγας αυτός άνθρωπος! Όλη η επιστήμη της Ψυχολογίας συσσωρευμένη σε ένα βιβλίο!
Δεν έρχονται όλα τα πράγματα μαζί.
Δεν επιτυγχάνονται όλα τα σχέδια ταυτόχρονα.
Δεν συμβαίνουν όλα τα γεγονότα μαζί.
Δεν ωριμάζουν όλα μαζί τα φρούτα. Τα φρούτα όλων των ειδών.

.
Ιπποκράτης:
"Αγνή και καθαρή θα διατηρήσω
την ζωή μου και την τέχνη μου.
Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά,
ο δε καιρός οξύς, η δε πείρα σφαλερή,
η δε κρίσις χαλεπή".
Ποια είναι τα πέντε ψυχολογικά μυστικά, για την πιθανή εύρεση της χαράς μέσα σε ένα σημερινό κοινωνικό σύνολο τόσο αποπνικτικό;
-Ανακάλυψε τον καλλίτερο εαυτό σου. Είναι δύσκολο αλλά μπορείς.
-Σχεδίασε την ζωή σου με τέτοιο τρόπο, ώστε να χωράει η χαρά.
Νοιώσε ή Άνθρωπε Αγάπα, που έλεγαν οι ανεπανάληπτοι Poll.
-Όσο μπορείς, απόφυγε τις κούφιες υποθέσεις, τα πολλά αν.
-Συχνά-πυκνά, δίνε προτεραιότητα και στους άλλους γύρω σου.
-Επίτρεψε στον εαυτό σου να γίνει ευτυχής. (Φαίνεται αυτονόητο αλλά είναι δύσκολο.)

.
Χέρμαν Έσσε:
"Είχε αγαπήσει, και αγαπώντας βρήκε τον εαυτό του".
Αν δεν εκτιμάς τον εαυτό σου, το χάλι έρχεται αμέσως μετά.

Περαιτέρω, οι συνέπειες της έλλειψης αξιών σε παγκόσμιο επίπεδο, που έχουν περιγραφεί από πολλούς αναγνωρισμένους συγγραφείς, διανοούμενους ή επιστήμονες, έτσι όπως έρχονται πρόχειρα στο μυαλό, είναι η βαθειά ανηθικότητα, το εσωτερικό κενό (για το οποίο μας χάρισε μια αξέχαστη περιγραφή η Σιμόν ντε Μπωβουάρ), η απελπισία, η αποκοπή από τις ρίζες μας, η έλλειψη ιδανικών και ο εγωκεντρισμός.
Τα πράγματα έφθασαν σε αυτό το σημείο, επειδή όλα τα παραδοσιακά συστήματα αξιών που δημιούργησε η ανθρωπότητα, αποδείχθηκαν πρακτικά στην καθημερινή ζωή αποτυχημένα.
Ο πλούτος, η ευημερία περισσότερων ανθρώπων, η τεχνολογική πρόοδος, η ευρύτατα διαδεδομένη εκπαίδευση, τα δημοκρατικά και τα ολοκληρωτικά πολιτικά σχήματα, απέτυχαν παταγωδώς να δημιουργήσουν ειρήνη, αδελφικότητα, ψυχική γαλήνη ή ευτυχία, και μας άφησαν πιο γυμνούς απέναντι στα δυσνόητα ζητήματα κοινωνικής ερήμωσης, απομόνωσης, περιθωριοποίησης και μοναξιάς, που η ανθρωπότητα αποφεύγει συστηματικά να λύσει, επειδή είναι απασχολημένη με το επιφανειακό.

.
Οι ανθρώπινες σχέσεις μέσα στο κοινωνικό σύνολο ή μέσα στον μικρόκοσμο του καναπέ και του υπολογιστή μας:
Στην σημερινή εποχή η τεχνητή νοημοσύνη φτιαγμένη από ανθρώπους τείνει να εξαφανίσει τον άνθρωπο!
Ένα λάθος στην κοινωνική δραστηριοποίησή μας μπορεί να είναι τυχαίο. Τα συνεχόμενα όμως ψέμματα και ακόμη χειρότερα οι δόλιες συμπεριφορές, δεν είναι τυχαία γεγονότα.
Όσοι είμαστε αποδέκτες τέτοιων συμπεριφορών συστηματικά, πρέπει να ξέρουμε ότι ένα τυπικό και κίβδηλο συγγνώμη που μπορεί να μας πουν, δεν είναι ποτέ αρκετό, για να μας κάνει να υποχωρήσουμε περιμένοντας την βελτίωση να έλθει, και τον Βάαλ να ευχαριστηθεί από την ανθρωποθυσία που του προσφέρθηκε.
Η άσκοπη υποχώρηση με την μάταιη ελπίδα της βελτίωσης των καταστάσεων δεν σημαίνει τίποτα άλλο, παρά το ότι κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας και ξεγελάμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Είμαστε βέβαιοι πως αναγνωρίζουμε τις κοινωνικές σχέσεις που αξίζουν πραγματικά;
Μήπως κάτι μας έχει ξεφύγει και έχουμε γίνει εκείνοι οι εμμονικοί που παραπονιούνται διαρκώς, επειδή ο κόσμος δεν ασχολείται αδιάλειπτα με την ευτυχία τους;
Αυτό που ζητάμε από τους άλλους, πρέπει να το προσφέρουμε και εμείς οι ίδιοι.
Συμβαίνει πολλές φορές ο φίλος που πονάει, να σου πει "μην ανησυχείς, είμαι καλά", αλλά αυτό που πράγματι χρειάζεται, είναι να τον κοιτάξεις στα μάτια και να του πεις: "Ξέρω ότι δεν είσαι καλά. Μίλησέ μου, είμαι εδώ".
Για όλα αυτά, σε κάθε στιγμή της ζωής μας πρέπει να είμαστε ο εαυτός μας.
Να είμαστε ο εαυτός μας, οτιδήποτε και να λένε οι άλλοι, που τραγουδάει τόσο εύστοχα o Sting.
Οφείλουμε να συνεχίζουμε να ψάχνουμε για εκείνο που θέλουμε, ακόμη και αν γνωρίζουμε τις δυσκολίες του θέματος.

.
Τα κυριότερα ζητήματα της Ψυχολογίας είναι αυτά που αναφέρονται εν συντομία εδώ.
Οι περισσότεροι από εμάς δεν ζούμε πραγματικά αλλά φαινομενικά.
Γι’ αυτό και η ψυχολογική ανάλυση ενισχύεται πολύ, όταν μάθουμε πώς να διασχίζουμε τον δρόμο των κάθε είδους απωλειών.
Συνακόλουθα, το πένθος είναι αναγκαίο για την επεξεργασία μιας απώλειας, της ματαίωσης ενός ευσεβούς πόθου, της απόλυτης πλέον βεβαιότητας ότι δεν θα αποκτήσουμε ποτέ αυτό που περιμέναμε, ονειρευτήκαμε ή λαχταρήσαμε.
H πορεία προς την αυτοπραγμάτωση, έχει τους κανονισμούς της. Έχει μια συγκεκριμένη γραμμή πλεύσης. O δρόμος έχει τους χάρτες του, και αν τους γνωρίζει κανείς, αυτό θα τον βοηθήσει να φθάσει στην τελική επιτυχία.
Ένας ειδικός επιστήμονας, o Κορσίμπσκι, έλεγε ότι στην πραγματικότητα κατασκευάζουμε όλοι ένα σχεδιάγραμμα του κόσμου στον οποίο κατοικούμε, ένα χάρτη του τόπου όπου ζούμε.
O χάρτης αυτός όμως δεν δείχνει τoν πραγματικό τόπο.
O χάρτης αυτός είναι ο δικός μας προσωπικός χάρτης.
Στην πραγματικότητα είναι η πεποίθηση που έχουμε εμείς για την πραγματικότητα, συχνά διαστρεβλωμένη από τις αδυναμίες και τις προκαταλήψεις μας.
Το γεγονός πάντως είναι, ότι ακόμη και αν το σχεδιάγραμμά μας δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στην πραγματικότητα, ακόμη και αν απέχει πολύ από την πραγματικότητα των άλλων, αυτός είναι o δικός μας χάρτης, και με βάση αυτόν προχωρούμε στην ζωή μας.
Δεν ζούμε στην πραγματικότητα όπως είναι, αλλά στην εικόνα που έχουμε εμείς γι’ αυτήν!
Αν κάποιος δεν λάβει υπ' όψη του τον χάρτη μας, οι συμπεριφορές μας τού φαίνονται από ηλίθιες έως επικίνδυνες, και από αξιολύπητες έως διασκεδαστικές.
Στην πράξη όμως τέτοιου είδους αγνοήσεις μπορούν να γίνουν επικίνδυνες, όπως η ζωή έχει πολλές φορές αποδείξει.
Η αυτοπραγμάτωση, η κατάκτηση της εσωτερικής ευτυχίας, η διαπροσωπική επιτυχία του ατόμου μέσα στην κοινωνία, εξαρτάται από το πώς θα επεξεργασθεί τα διάφορα στοιχεία που έχει, εξαρτάται από το πώς έχει χαράξει τον χάρτη της ζωής του, εξαρτάται από την θέση που έχει το κάθε πράγμα στο σχέδιό του, εξαρτάται από τις πεποιθήσεις που διαμορφώνει στην πορεία του, και από το πως αυτές οι πεποιθήσεις-δρόμοι ζωής διαμορφώνουν το άτομο αυτό.


Συμπέρασμα:
Όπως ειπώθηκε πιο πάνω, όλα, και η κοινωνία και τα άτομα, πρέπει να λειτουργούν με μέτρο και ελεύθερη βούληση.
Πρέπει η φλόγα σου να καίει σταθερά, οφείλεις να θέλεις πραγματικά, για να μπορέσεις να ζήσεις, να ενταχθείς, να μάθεις, να νοιώσεις, να χρησιμεύσεις, να αναπτυχθείς, να αγαπήσεις, και να κάνεις όλα εκείνα τα γοητευτικά πράγματα, που μπορείς να κάνεις κατά την σύντομη διάρκεια τής ύπαρξης.

Οπότε γυρίζουμε ξανά στην αρχή. Στον Καβάφη, στον Παράκελσο, στον Φρομ, και στον Γιάννη τον Λέννον, που σε όλη την σύντομη πικρή ζωή του ασχολήθηκε με παρόμοια θέματα...