Elizabeth Gilbert: Your Elusive Creative Genius

Such a wonderful talk delivered by Elizabeth Gilbert (best known for her 2006 memoir "EAT PRAY LOVE"), at the 2009 TED Conference about how to nurture ones creativity. She looks to the ancient Greeks and Romans for inspiration on how to work effectively with your elusive creative genius.
I really like the way she speaks in general and  on this subject how she left me feeling good about the possibility of  me, or anyone, connecting with their "creative genius." She is absolutely brilliant and uplifting.

Elizabeth Gilbert: «Για την άνθιση της δημιουργικότητας»

Translated into Greek by Spyros Kasimatis  •  Reviewed by Panagiota Chatziioannou (and Foivos L.)

Είμαι συγγραφέας. Η συγγραφή βιβλίων δεν είναι μόνο το επάγγελμά μου, είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι η μεγάλη αγάπη και προσήλωση της ζωής μου. Και δεν νομίζω ότι αυτό θ' αλλάξει ποτέ. Παρ' όλα αυτά κάτι παράξενο συνέβη πρόσφατα στη ζωή και στην καριέρα μου, που μ' έχει κάνει να αναθεωρήσω όλη μου την σχέση με τη δουλειά μου. Και το παράξενο πράγμα είναι ότι πρόσφατα έγραψα ένα βιβλίο, τις αναμνήσεις με τίτλο "Eat, Pray, Love" το οποίο, σε αντίθεση με τα προηγούμενα βιβλία μου, είχε για κάποιο λόγο απήχηση στον κόσμο και δημιούργησε μια μεγάλη εντύπωση, έγινε παγκόσμιο μπεστ-σέλερ. Αποτέλεσμα ήταν, όπου κι αν βρεθώ σήμερα να με αντιμετωπίζουν σαν καταδικασμένη. Αλήθεια -- καταδικασμένη, καταδικασμένη! Με πλησιάζουν, ας πούμε, όλο ανησυχία, και μου λένε: "Δεν φοβάσαι μήπως δεν μπορέσεις ποτέ να κάνεις κάτι καλλίτερο;" 
"Δεν φοβάσαι ότι θα συνεχίσεις να γράφεις όλη σου τη ζωή αλλά δεν θα ξαναμπορέσεις να γράψεις ένα βιβλίο που να ενδιαφέρει οποιονδήποτε στον κόσμο, έστω και λίγο, ποτέ ξανά;

Πολύ ενθαρρυντικό, όπως καταλαβαίνετε. Θα μπορούσε να'ναι και χειρότερα, εκτός από τότε που, θυμάμαι, πριν από 20 χρόνια, όταν πρωτάρχισα να λέω --στην εφηβεία μου-- ότι ήθελα να γίνω συγγραφέας, συνάντησα την ίδια τρομοκρατημένη αντίδραση. Μου λέγανε "Δεν φοβάσαι μήπως δεν κάνεις ποτέ επιτυχία;" 
Δεν φοβάσαι ότι η ταπείνωση και η απόρριψη θα σε σκοτώσουν; 
Δεν φοβάσαι μήπως δουλέψεις όλη σου τη ζωήν σ' αυτή την τέχνη και δεν προκύψει τίποτα από αυτό και καταλήξεις να πεθάνεις πάνω σ' ένα σωρό θρυμματισμένα όνειρα με το στόμα γεμάτο πικρή στάχτη αποτυχίας; (Γέλια.) 
Έτσι, που λέτε.

Elizabeth Gilbert

Η απάντηση -μονολεκτική- απάντηση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις είναι "Ναι". Ναι, τα φοβάμαι όλα αυτά. Πάντα τα φοβόμουνα. Και φοβάμαι πολλά ακόμα πράγματα, που κανείς δεν μπορεί να τα φαντασθεί. Τα φύκια, ας πούμε, και άλλα πράγματα που είναι τρομακτικά. Όταν όμως πρόκειται για το γράψιμο, εκείνο που μ' απασχολεί τώρα τελευταία και με κάνει ν' αναρωτιέμαι, είναι γιατί; Ξέρετε, είναι λογικό; Είναι λογικό να θεωρούμε φυσικό ότι κάποιος φοβάται τη δουλειά, για την οποία αισθάνεται ότι είναι πλασμένος πάνω στη Γη. Ξέρετε, τι είναι αυτό στα δημιουργικά επαγγέλματα, που φαίνεται να μας κάνει ν' ανησυχούμε ιδιαίτερα για την ψυχική μας υγεία, ενώ σ' άλλα επαγγέλματα δεν συμβαίνει; Ο μπαμπάς μου, ας πούμε, ήταν χημικός μηχανικός και δεν θυμάμαι ούτε μία φορά στα 40 χρόνια καριέρας να τον ρωτά κανείς, μήπως φοβόταν που ήταν χημικός μηχανικός. Ποτέ. "Με εκείνο το χημικό στοιχείο, Τζων, πώς πάει;" 
Δεν υπήρχε κανένα απολύτως θέμα. Για να λέμε του στραβού το δίκιο, οι χημικοί μηχανικοί ως επάγγελμα δεν απέκτησαν ποτέ τη φήμη, στη διάρκεια των αιώνων, ότι είναι αλκοολικοί ή μανιο-καταθλιπτικοί. (Γέλια.)

Εμείς οι συγγραφείς, έχουμε κάπως αυτή την φήμη, και όχι μόνο οι συγγραφείς, αλλά οι δημιουργικοί άνθρωποι σ΄ όλα τα είδη φαίνεται έχουν αυτή τη φήμη, ότι δηλαδή είναι εντελώς ασταθείς ψυχολογικά. 
Κοιτάξτε απλώς την φρικτή στατιστική των θανάτων μόνο στον 20ο αιώνα, άνθρωποι με εξαίσια δημιουργικά μυαλά πέθαναν νέοι και συχνά αυτόχειρες. Ακόμα και εκείνοι που δεν αυτοκτόνησαν κυριολεκτικά, φαίνονται σαν να τους διέλυσε το ίδιο τους το χάρισμα. Ο Νόρμαν Μέιλερ, μόλις πριν πεθάνει, στην τελευταία του συνέντευξη, είπε: "Κάθε βιβλίο μου μ' έχει σκοτώσει λίγο ακόμα". 
Παράδοξη δήλωση για ένα έργο ζωής. 
Δεν ξαφνιαζόμαστε καν όταν ακούμε τέτοιες δηλώσεις, γιατί τις έχουμε ακούσει τόσα χρόνια, που έχουμε κατά κάποιον τρόπο συλλογικά εσωτερικεύσει και αποδεχθεί αυτή την αντίληψη, ότι η δημιουργικότητα και η ταλαιπωρία συνδέονται εσωτερικά και ότι η καλλιτεχνία, στο τέλος, οδηγεί πάντα στο άγχος.

Θέλω όμως να σας ρωτήσω όλους σήμερα, συμφωνείτε μ' αυτήν την ιδέα; Σας αναπαύει; Γιατί λίγο να το καλοσκεφθείς και, ξέρετε, αυτή η παραδοχή δεν μ' αρέσει καθόλου. Την θεωρώ απαίσια. Είναι κι επικίνδυνη, νομίζω, και δεν θέλω να τη δω να επιβιώνει στον επόμενο αιώνα. Καλλίτερα να ενθαρρύνουμε τις δημιουργικές διάνοιες να ζουν.

Και ξέρω απολύτως ότι στην περίπτωσή μου --στην κατάστασή μου-- θα 'ταν πολύ επικίνδυνο ν' αρχίσω να ολισθαίνω σ' αυτό το σκοτεινό μονοπάτι της προκατάληψης, δεδομένης μάλιστα και της στιγμής που βρίσκομαι τώρα στην καριέρα μου. Είμαι, για σκεφθείτε το, αρκετά νέα, γύρω στα 40. Μου μένουν ίσως άλλες τέσσερις δεκαετίες δουλειάς. Και είναι απολύτως πιθανό, ότι ό,τι και να γράψω από δω και πέρα, να κριθεί ως το έργο που ακολούθησε την τερατώδη επιτυχία του τελευταίου μου βιβλίου, έτσι δεν είναι; 
Θα το πω ωμά, είμαστε πια σαν φίλοι εδώ τώρα, είναι απολύτως πιθανό η μεγαλύτερη επιτυχία μου να ανήκει πια στο παρελθόν. Αμάν, τι σκέψη! Τέτοιες σκέψεις κάνουν τον άνθρωπο να πιάνει το τζιν από τις εννιά το πρωί, και δεν θέλω να μου συμβεί. (Γέλια) Προτιμώ να συνεχίσω να κάνω τη δουλειά που αγαπώ.

Πώς λοιπόν; Αυτό είναι το ερώτημα. Μου φαίνεται, κατόπιν πολλής σκέψεως, ότι, για να συνεχίσω να γράφω, πρέπει να δημιουργήσω κάποια ψυχολογική προστασία, έτσι δεν είναι; Πρέπει να βρω τον τρόπο να βρίσκεται ο εαυτός μου σε απόσταση ασφαλείας καθώς γράφω, από το απολύτως φυσικό άγχος για την υποδοχή, που από δω κι εμπρός επιφυλάσσεται στα γραπτά μου. Κι έτσι όπως ψάχνω εδώ κι ένα χρόνο για πρότυπα, πώς να το κάνω αυτό, και ψάχνω μέσα στον χρόνο, ας πούμε, προσπαθώντας να βρω άλλες κοινωνίες για καλλίτερες και πιο λογικές ιδέες από τις δικές μας, για το πώς βοηθάμε δημιουργικούς ανθρώπους να μανουβράρουν τους εγγενείς συναισθηματικούς κινδύνους της δημιουργικότητας.

Η έρευνά μου με οδήγησε στην αρχαία Ελλάδα και την Ρώμη. Περιμένετε λίγο λοιπόν, γιατί κάνει κύκλο και ξανάρχεται. Στην αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία Ρώμη πάντως δεν πιστεύανε ότι η δημιουργικότητα πηγάζει από τα ανθρώπινα όντα, εντάξει; Πιστεύανε ότι δημιουργικότητα ήταν ένα θείο υπηρετικό πνεύμα, που έφτανε στους ανθρώπους από κάποια μακρυνή, άγνωστη προέλευση, για μακρυνούς και άγνωστους λόγους. Οι Έλληνες ως γνωστόν αποκαλούσαν αυτά τα θεία βοηθητικά πνεύματα της δημιουργικότητας "δαίμονες". 
Ο Σωκράτης όπως ξέρουμε, πίστευε ότι είχε ένα δαίμονα που του δίδασκε την σοφία εξ αποστάσεως. 
Οι Ρωμαίοι ακολούθησαν την ίδια ιδέα, αλλά ονόμαζαν αυτό το ασώματο δημιουργικό πνεύμα ευφυΐα (τζίνιους). Έξοχα, γιατί οι Ρωμαίοι δεν πίστευαν πραγματικά ότι μια ιδοφυία ήταν ένα πολύ έξυπνο άτομο. Πίστευαν ότι η ευφυΐα ήταν μια μαγική θεϊκή οντότητα, που ζούσε κυριολεκτικά μέσα στους τοίχους στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, κάτι σαν τον Ντόμπυ, το ξωτικό του σπιτιού, και έβγαινε και βοηθούσε αόρατα τον καλλιτέχνη στη δουλειά του και διαμόρφωνε το αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής.

Έκτακτα λοιπόν --να η απόσταση που σας έλεγα-- η ψυχολογική κατασκευή που σε προστατεύει από τα αποτελέσματα της δουλειάς σου. Κι όλοι ήξεραν πώς έτσι ήταν τα πράγματα. Ο αρχαίος καλλιτέχνης λοιπόν ήταν προστατευμένος από ωρισμένα πράγματα, όπως από τον πολύ ναρκισσισμό, ας πούμε. Αν η δουλειά σου ήταν εξαιρετική, δεν μπορούσες να δεχθείς ολόκληρον τον έπαινο, όλοι ήξεραν ότι σε είχε βοηθήσει το ασώματο τζίνι. Κι αν η δουλειά σου ήταν για τα μπάζα, δεν έφταιγες κι εντελώς. Όλοι ήξεραν ότι το τζίνι σου ήταν ανεπαρκές, ας πούμε. Κάπως έτσι έβλεπαν τη δημιουργικότητα στη Δύση για μεγάλη περίοδο της ιστορίας.

Κι έπειτα ήλθε η Αναγέννηση και όλα άλλαξαν, είχαμε την φαεινή ιδέα να βάλουμε το άτομο στο κέντρο του σύμπαντος πάνω από θεούς και μυστήρια, και χάθηκε ο χώρος για μυστικές υπάρξεις, που δέχονται οδηγίες από το θεϊκό. Είναι η αρχή του ορθολογικού ουμανισμού, και ο κόσμος άρχισε να πιστεύει ότι η δημιουργικότητα πηγάζει εξ ολοκλήρου από το ατόμο. Και για πρώτη φορά στην ιστορία, οι άνθρωποι αρχίζουν να λένε πως ο ίδιος ο καλλιτέχνης είναι ιδιοφυΐα, αντί να λένε ότι έχει ένα τζίνι.

Τεράστιο λάθος, πρέπει να σας ομολογήσω. Όταν το απλό άτομο αρχίζει να πιστεύει ότι είναι το σκεύος το δοχείο, η ουσία και η πηγή κάθε θείου, δημιουργικού, απαράγνωστου, αιωνίου μυστηρίου, αναλαμβάνει υπερβολική ευθύνη για μια εύθραυστη ανθρώπινη ψυχή. 
Είναι σαν να λες σε κάποιον να καταπιεί τον ήλιο. 
Τσαλακώνει και παραμορφώνει τις προσωπικότητες εντελώς και γεννά όλες αυτές τις ασυμμάζευτες προσδοκίες για απόδοση. Νομίζω ότι αυτή η πίεση σκοτώνει καλλιτέχνες εδώ και 500 χρόνια.

Κι αν αυτό στέκει, και νομίζω ότι στέκει, το ερώτημα είναι, και τι κάνουμε τώρα; Μπορούμε να πράξουμε διαφορετικά; Να πάμε ίσως πίσω σε αρχαιότερη αντίληψη για την σχέση μεταξύ ανθρώπων και μυστηρίου της δημιουργίας; Ίσως όχι. Ίσως να μη μπορούμε να διαγράψουμε έτσι 500 χρόνια ορθολογικής ανθρωπιστικής σκέψης με μια ομιλία 18 λεπτών. Υπάρχουν μάλλον μέλη του κοινού, που θα είχαν όντως θεμιτές επιστημονικές υποψίες για την αντίληψη, κατά βάθος, ότι νεράιδες παίρνουν τον κόσμο από πίσω περιχύνοντας με νεραϊδόζουμο τα έργα τους κ.λ.π. Ίσως να μη συμφωνήσετε εντελώς μαζί μου.

Η ερώτηση όμως που θέλω κάπως να θέσω είναι --ξέρετε--, γιατί όχι; Γιατί να μη το σκεφθούμε έτσι; Γιατί στέκει όσο και όποια άλλη εξήγηση έχω ποτέ ακούσει για την εξωφρενική δυστροπία της δημιουργικής διαδικασίας. Μια διαδικασία, πού όπως ξέρει ο κάθε άνθρωπος που έχει προσπαθήσει να δημιουργήσει κάτι --δηλαδή, κατά βάθος, ο καθένας μας εδωπέρα-- δεν εξελίσσεται πάντα ορθολογικά. Ωρισμένες φορές μάλιστα δίνει την αίσθηση του αφύσικου.

Συνάντησα πρόσφατα την εξαιρετική Αμερικανίδα ποιήτρια Ρουθ Στόουν, που είναι τώρα στα 90 της, αλλά έγραφε όλη της την ζωή, και μου είπε ότι όταν ήταν μικρή στην αγροτική Βιρτζίνια, δούλευε στα χωράφια, και ένοιωθε ότι άκουγε το ποίημα να της έρχεται από μακριά. Ήταν σαν ανεμοθύελλα, μου είπε. Και ριχνόταν απάνω της από το τοπίο γύρω της. Και το ένοιωθε να 'ρχεται, γιατί κουνιόταν η γη κάτω από τα πόδια της. Ήξερε ότι ένα μόνο πράμα μπορούσε να κάνει εκείνη τη στιγμή. Να τρέξει σαν τρελή, όπως είπε. Και έτρεχε σαν τρελή στο σπίτι και την κυνηγούσε από πίσω το ποίημα, και όλη η υπόθεση ήταν να πιάσει ένα κομμάτι χαρτί κι ένα μολύβι αρκετά γρήγορα, ώστε όταν άστραφτε και βρόνταγε μέσα της, να το μαζέψει και να το χώσει πάνω στην σελίδα. Άλλες φορές δεν ήταν αρκετά γρήγορη, κι έτρεχε, έτρεχε, έτρεχε, αλλά δεν έφτανε στο σπίτι, και το ποίημα κυλούσε από μέσα της, και το έχανε και, μου είπε, εκείνο συνέχιζε την διαδρομή του πέρα μακριά, ψάχνοντας, όπως είπε, 'για άλλον ποιητή'. Άλλες φορές --κι αυτό ποτέ δεν θα το ξεχάσω--, μου είπε πως υπήρχαν στιγμές που παραλίγο να το χάσει, εντάξει; Καθώς τρέχει λοιπόν στο σπίτι και ψάχνει το χαρτί και το ποίημα τη διαπερνά, και αρπάζει το μολύβι ακριβώς την στιγμή που τη διαπερνά, και τότε, μου είπε, ήταν σαν να άπλωνε το άλλο χέρι και το τσάκωνε στον αέρα. Το έπιανε από την ουρά, και το τράβαγε πάλι μέσα στο σώμα της και το μετέγραφε στο χαρτί. Σ' αυτές τις περιπτώσεις, το ποίημα έβγαινε στη σελίδα άψογο και άθικτο αλλά ανάποδα, από την τελευταία λέξη μέχρι την πρώτη. (Γέλια.)

Ruth Stone

Μου είπε λοιπόν ό,τι ένοιωθα --είναι παράξενο, έτσι ακριβώς είναι και η δική μου η δημιουργική διαδικασία. (Γέλια.)

΄Οχι απλώς αυτό όμως, δεν είμαι ένας αγωγός! Είμαι ένα μουλάρι, και ο τρόπος που πρέπει να δουλέψω είναι ότι πρέπει να σηκωθώ την ίδια ώρα κάθε μέρα, και αρκετά αδέξια να ιδρώσω και να κουραστώ και να τρέξω όλη μέρα. Ακόμα όμως και μέσα στη μουλαροσύνη μου, το έχω αγγίξει αυτό το πράγμα, ωρισμένες φορές. Φαντάζομαι ότι και πολλοί από σας επίσης. Ξέρετε, κι εγώ είχα δουλειά και ιδέες που μου κατέβηκαν από κάποια πηγή, που πραγματικά δεν μπορώ να εντοπίσω. Ποιο είναι άραγε αυτό το πράγμα; Και πώς να αποκτήσουμε μια σχέση μαζί του, χωρίς να μας τρελάνει, αλλά, ακριβώς το αντίθετο, να μας κρατήσει νηφάλιους;

Tom Waits

Tom Waits "Hold On"

Το καλλίτερο σύγχρονο παράδειγμα που ξέρω, για το πώς μπορεί να γίνει αυτό, είναι ο μουσικός Τομ Γουέιτς, που μου έδωσε συνέντευξη εδώ και αρκετά χρόνια για κάποιο περιοδικό. Μιλούσαμε γι' αυτό, και, ξέρετε, ο Τομ, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του υπήρξε η ενσάρκωση του τυραννισμένου σύγχρονου καλλιτέχνη, που προσπαθεί να ελέγξει, να διαχειρισθεί και να κυριαρχήσει πάνω σ' αυτές τις ανεξέλεγκτες δημιουργικές επιθυμίες, που ήταν εντελώς εσωτερικευμένες.

Καθώς μεγάλωνε όμως, ηρεμούσε, και μια μέρα οδηγούσε στον αυτοκινητόδρομο στο Λος Άντζελες, μου είπε, και όλα άλλαξαν στην ζωή του. Εκεί που τρέχει λοιπόν, εντελώς ξαφνικά, ακούει ένα μικρό μελωδικό απόσπασμα, που του 'ρχεται μέσα στο κεφάλι όπως συχνά η έμπνευση, φευγαλέα και προκλητική, και την θέλει, καταλαβαίνετε, είναι πανέμορφη, και την επιθυμεί, αλλά δεν μπορεί να την πιάσει. Δεν έχει μαζί του χαρτί, δεν έχει μολύβι, δεν έχει μαγνητόφωνο.

Αρχίζει λοιπόν να νοιώθει όλο αυτό το άγχος να φουσκώνει μέσα του τού τύπου, "πάει χάθηκε" ας πούμε, "και μετά θα με κυνηγάει για πάντα. Δεν είμαι αρκετά καλός, δεν μπορώ". Αντί όμως να τον πιάσει ο πανικός, απλώς σταμάτησε. Σταμάτησε όλη αυτή την αλυσίδα των σκέψεων και έκανε κάτι εντελώς καινούργιο. Κοίταξε ψηλά τον ουρανό, και είπε, "Συγγνώμη, δεν βλέπεις ότι οδηγώ;" (Γέλια.) "Σου φαίνεται ότι μπορώ να γράψω τραγούδι αυτή την στιγμή; Αν πραγματικά θέλεις να υπάρχεις, έλα σε καλλίτερη στιγμή, όταν θα μπορώ να σoυ αφιερώσω χρόνο. Αλλιώς, πήγαινε να ενοχλήσεις κάποιον άλλο σήμερα. Πήγαινε να ενοχλήσεις τον Λέοναρντ Κόεν".

Leonard Cohen

Μετά από αυτ,ό όλη του η δημιουργική διαδικασία άλλαξε. Όχι η δουλειά, η δουλειά του ήταν συχνά, όσο σκοτεινή ήταν πάντα. Η διαδικασία όμως, η αβάσταχτη αγωνία της αποφορτίστηκε, όταν έβγαλε από μέσα του το τζίνι, τον δαίμονα, που μόνο προβλήματα του δημιουργούσε, και τον έστειλε από κει που ήρθε, και συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν ανάγκη να τον εσωτερικεύει και να τυραννιέται. Μπορεί να είναι μια παράξενη, θαυμαστή, παράδοξη συνεργασία ένας διάλογος ανάμεσα στον Τομ και αυτό το περίεργο, εξωτερικό πράγμα, που δεν ήταν ακριβώς ο Τομ.

Μετά απ' αυτή την ιστορία άρχισε να μετατοπίζεται λίγο και ο δικός μου τρόπος δουλειάς, και ήδη μ΄ έχει σώσει μια φορά. Αυτή η ιδέα μ' έσωσ,ε όταν καθώς έγραφα το "Eat, Pray, Love", κι έπεσα στο πηγάδι, ας πούμε, της απελπισίας σ' αυτό που πέφτουμε όλοι μέσα, όταν προσπαθούμε κάτι και δεν έρχεται και αρχίζεις και σκέπτεσαι ότι θα είναι μεγάλη καταστροφή, θα 'ναι το χειρότερο βιβλίο όλων των εποχών. Όχι απλώς κακό αλλά το χειρότερο όλων των εποχών. Και άρχισα να σκέφτομαι ότι θα 'πρεπε να το παρατήσω. Αλλά θυμήθηκα τον Τομ, που μίλαγε στον ουρανό και το δοκίμασα. Σήκωσα το πρόσωπό μου από το χειρόγραφο και απευθύνθηκα σε μια άδεια γωνία του δωματίου. Και είπα δυνατά, 'Άκου δω, εσύ, ξέρουμε κι οι δυο μας ότι, αν το βιβλίο δεν βγει εξαιρετικό, δεν θα φταίω μόνο εγώ, έτσι; Διότι βλέπεις ότι δίνω όλο μου το είναι, δεν έχω άλλο να δώσω. Αν λοιπόν το θες καλύτερο, τότε φανερώσου να βάλεις κι εσύ ένα χεράκι. Εντάξει; Αν όμως δεν έλθεις, ξέρεις κάτι· να πάει στο διάολο. Θα συνεχίσω να γράφω έτσι κι αλλιώς, γιατί είναι η δουλειά μου. Και θα 'θελα να γραφτεί στα πρακτικά ότι σήμερα εμφανίσθηκα για το δικό μου μέρος της δουλειάς." (Γέλια.)

Γιατί έτσι είναι στο τέλος, οκ --αιώνες πριν στις ερήμους της Βόρειας Αφρικής, μαζευόταν ο κόσμος για ιερούς χορούς και μουσική στο φως της σελήνης που κρατούσαν ώρες κι ώρες, ως την αυγή. Ήταν πάντα θαυμάσιες γιορτές, γιατί οι χορευτές ήταν επαγγελματίες και ήταν απίθανοι, έτσι δεν είναι; Κάθε τόσο όμως, πολύ σπάνια, κάτι γινόταν και κάποιος από τους καλλιτέχνες αυτούς γινόταν όντως υπερφυσικός. Ξέρω ότι ξέρετε για τι πράμα μιλάω, γιατί ξέρω ότι όλοι σας έχετε δει, κάποια στιγμή στη ζωή σας, μια πράξη σαν αυτή. Σαν να σταματάει ο χρόνος, ο χορευτής περνάει μέσα από κάτι σαν πύλη και ενώ δεν κάνει τίποτα διαφορετικό απ΄ό,τι έκανε και τις προηγούμενες 1.000 νύχτες, όλα έρχονται σε αρμονία. Και ξαφνικά, παύει να φαίνεται απλά ανθρώπινος. Λάμπει από μέσα του, φωτίζεται από κάτω και λαμπαδιάζει από θεϊκότητα.

Όταν κάτι τέτοιο συνέβαινε, τότε, ο κόσμος το αναγνώριζε, το έλεγε με τ' όνομά του. Ενώνανε τα χέρια τους και άρχιζαν να ψέλνουν, "Αλλάχ, Αλλάχ, Αλλάχ, Θεέ μου, Θεέ μου, Θεέ μου." Είναι ο Θεός, καταλαβαίνετε. Να κι ένα ιστορικό παραλειπόμενο -- όταν οι Μαυριτανοί εισέβαλαν στη νότιο Ισπανία, έφεραν κι αυτή τη συνήθεια μαζί τους και η προφορά άλλαξε μέσα στους αιώνες κι έγινε από "Αλλάχ, Αλλάχ, Αλλάχ", σε "Ολέ, ολέ, ολέ", που ακόμα ακούγεται στις ταυρομαχίες και στο φλαμένκο. Στην Ισπανία, όταν ο καλλιτέχνης κάνει κάτι αξεπέραστο και μαγικό, "Αλάχ, όλε, όλε, θαυμάσιο, μπράβο, ακατανόητο, να 'το, μια ματιά του Θεού. Και πολύ σωστά, γιατί το χρειαζόμαστε.

Τα δύσκολα όμως έρχονται το επόμενο πρωί, για τον ίδιο τον χορευτή, όταν ξυπνά και ανακαλύπτει ότι είναι Τρίτη, ώρα 11 και δεν είναι πια μια ματιά του Θεού. Είναι ένας θνητός που γερνάει και τα γόνατά του πονάνε, και ίσως δεν θ' ανέβει ποτέ ξανά σ' αυτό το ύψος. Κανείς ίσως πια δεν θα ψάλει το όνομα του Θεού, καθώς φέρνει βόλτες, και τι θ΄απογίνει στο υπόλοιπο της ζωής του; Είναι σκληρό. Είναι ο πιο οδυνηρός συμβιβασμός σε μια ζωή δημιουργίας. Δεν χρειάζεται όμως να είναι τόσο γεμάτη αγωνία, αν δεν πίστεψες εξ αρχής, ότι οι πιο εξαιρετικές πλευρές της ύπαρξής σου προέρχονται από σένα τον ίδιο. Ίσως αν πιστέψεις ότι σου τις έχει δανείσει μια αφάνταστη πηγή για ένα υπέροχο διάστημα της ζωής σου, για να τις μεταβιβάσεις, όταν τελειώσεις, σε κάποιον άλλο. Αν το σκεφθούμε έτσι, ξέρετε, όλα αρχίζουν ν' αλλάζουν.

Έτσι κι εγώ άρχισα να σκέπτομαι, και πραγματικά έτσι σκέπτομαι εδώ και μερικούς μήνες, καθώς δουλεύω το βιβλίο που θα δημοσιευτεί σύντομα, ως η επικίνδυνη, τρομακτικά υπερ-αναμενόμενη συνέχεια της τερατώδους επιτυχίας μου.

Αυτό που επαναλαμβάνω στον εαυτό μου, όταν μου τη δίνει, είναι, μη φοβάσαι. Μη σε πιάνει δέος. Κάνε τη δουλειά σου. Συνέχισε να εμφανίζεσαι για το δικό σου μερίδιο, όποιο κι αν είναι αυτό. Αν η δουλειά σου είναι να χορεύεις, χόρευε. Αν το θεϊκό, αποφασίσει ν' αφήσει το θαύμα να φανεί, για μια στιγμή μέσω των κόπων σου, τότε Ολέ! Αν όχι, εσύ χόρευε, ούτως ή άλλως. Και ολέ σε σένα, έτσι κι αλλιώς. Το πιστεύω αυτό και νοιώθω ότι πρέπει να το διδάσκουμε. Ολέ! σε σένα, έτσι κι αλλιώς, μόνο και μόνο για την απλή ανθρώπινη αγάπη και το πείσμα να συνεχίζεις να εμφανίζεσαι.

Ευχαριστώ. (Χειροκρότημα.) Ευχαριστώ. (Χειροκρότημα.)

Τζουν Κοέν: Ολέ! (Χειροκρότημα.)

http://www.nbcnews.com/id/3032600/vp/50594445#50594478

Elizabeth Gilbert

Partial English Transcript:

I had this encounter recently where I met the extraordinary American poet Ruth Stone, who’s now in her 90s, but she’s been a poet her entire life and she told me that when she was growing up in rural Virginia, she would be out working in the fields, and she said she would feel and hear a poem coming at her from over the landscape. And she said it was like a thunderous train of air. And it would come barreling down at her over the landscape. And she felt it coming, because it would shake the earth under her feet. She knew that she had only one thing to do at that point, and that was to, in her words, “run like hell.” And she would run like hell to the house and she would be getting chased by this poem, and the whole deal was that she had to get to a piece of paper and a pencil fast enough so that when it thundered through her, she could collect it and grab it on the page. And other times she wouldn’t be fast enough, so she’d be running and running and running, and she wouldn’t get to the house and the poem would barrel through her and she would miss it and she said it would continue on across the landscape, looking, as she put it “for another poet.” And then there were these times — this is the piece I never forgot — she said that there were moments where she would almost miss it, right? So, she’s running to the house and she’s looking for the paper and the poem passes through her, and she grabs a pencil just as it’s going through her, and then she said, it was like she would reach out with her other hand and she would catch it. She would catch the poem by its tail, and she would pull it backwards into her body as she was transcribing on the page. And in these instances, the poem would come up on the page perfect and intact but backwards, from the last word to the first.

Ruth Stone

You know, even I have had work or ideas come through me from a source that I honestly cannot identify. And what is that thing? And how are we to relate to it in a way that will not make us lose our minds, but, in fact, might actually keep us sane?

Tom Waits

The best contemporary example that I have of how to do that is the musician Tom Waits, who I got to interview several years ago on a magazine assignment…Tom, for most of his life he was pretty much the embodiment of the tormented contemporary modern artist, trying to control and manage and dominate these sort of uncontrollable creative impulses that were totally internalized. But then he got older, he got calmer, and one day he was driving down the freeway in Los Angeles he told me, and this is when it all changed for him. And he’s speeding along, and all of a sudden he hears this little fragment of melody, that comes into his head as inspiration often comes, elusive and tantalizing, and he wants it, you know, it’s gorgeous, and he longs for it, but he has no way to get it. He doesn’t have a piece of paper, he doesn’t have a pencil, he doesn’t have a tape recorder. So he starts to feel all of that old anxiety start to rise in him like, “I’m going to lose this thing, and then I’m going to be haunted by this song forever. I’m not good enough, and I can’t do it.” And instead of panicking, he just stopped. He just stopped that whole mental process and he did something completely novel. He just looked up at the sky, and he said, “Excuse me, can you not see that I’m driving?” “Do I look like I can write down a song right now? If you really want to exist, come back at a more opportune moment when I can take care of you. Otherwise, go bother somebody else today. Go bother Leonard Cohen.” 

Tom Waits - San Diego Serenade

I never saw the morning until stayed up all night

I never saw the sunshine until you turned out the light

I never saw my hometown until I stayed away too long

I never heard the melody until I needed a song

I never saw the white line until I was leaving you behind

I never knew I needed you until I was caught up in a bind

I never spoke I love you until I cursed you in vain

I never felt my heartstrings until I nearly went insane

I never saw the east coast until I move to the west

I never saw the moonlight until it shone off your breast

I never saw your heart until someone tried to steal it away

I never saw your tears until they rolled down your face

I never saw the morning until stayed up all night

I never saw the sunshine until you turned out your love light

I never saw my hometown until I stayed away too long

I never heard the melody until I needed a song.

 

Leonard Cohen - A Thousand Kisses Deep

Don't matter if the road is long
Don't matter if it's steep
Don't matter if the moon is gone
And the darkness is complete
Don't matter if we lose our way
It's written that we'll meet
At least, that's what I heard you say
A thousand kisses deep

I loved you when you opened
Like a lily to the heat
You see, I'm just another snowman
Standing in the rain and sleet
Who loved you with his frozen love
His second hand physique
With all he is and all he was
A thousand kisses deep

I know you had to lie to me
I know you had to cheat
You learned it on your father's knee
And at your mother's feet
But did you have to fight your way
Across the burning street
When all our vital interests lay
A thousand kisses deep

I'm turning tricks
I'm getting fixed
I'm back on boogie street
I'd like to quit the business
But I'm in it, so to speak
The thought of you is peaceful
And the file on you complete
Except what I forgot to do
A thousand kisses deep

Don't matter if you're rich and strong
Don't matter if you're weak
Don't matter if you write a song
The nightingales repeat
Don't matter if it's nine to five
Or timeless and unique
You ditch your life to stay alive
A thousand kisses deep

The ponies run
The girls are young
The odds are there to beat
You win a while, and then it's done
Your little winning streak
And summon now to deal with your invincible defeat
You live your life as if it's real
A thousand kisses deep

I hear their voices in the wine
That sometimes did me seek
The band is playing Auld Lang Syne
But the heart will not retreat
There's no forsaking what you love
No existential leap
As witnessed here in time and blood
A thousand kisses deep

Ruth Stone - Peripheries

This circle holding the afternoon sky is a lake

For summer business measured in stacked pairs

Of peeling oars whose dinghies all ship water.

Beside it on the trampled grass a carousel shakes

And turns on an Old World instrument

The plink and plank and tinkle of a tune

Of plunging horses in fresh habiliment.

We catch the reins of enamel Pegasus

And lift the child until she is astride

A purple beast, where, wrapping infant arms

About his neck of wood, she whirls in space

And gallops off upon the turning wheel.

The horse climbs steadily the silver pole

Where cherubs hang, then slides toward spinning earth;

She sees the moving heaven of winged babes;

Rising to meet them, rising, she returns

To where our faces, staring in at hers,

Fixed, while her orbit whirls and sunlight burns,

Recede to artifact as her vision blurs.