Διαρκώς αναπτυσσόμενη μελέτη για τον Νικηφόρο Βρεττάκο

To 2012 είναι έτος Νικηφόρου Βρεττάκου. Από αυτά που γράφονται, κυκλοφορούν και διαβάζονται όμως, έτη Βρεττάκου θα είναι και τα επόμενα. Καθώς και οι επόμενες δεκαετίες και οι επόμενοι αιώνες... Ο "φυτευτής άστρων", ο "ποιητής του Ταϋγέτου", ο "ποιητής της αγάπης και της ειρήνης", ανήκει στη γενιά των δημιουργών που συνέβαλαν στη δραστική ανανέωση της νεοελληνικής ποίησης τη δεκαετία του 1930 και μετά. Είναι δηλαδή από τα βασικότερα μέλη της περίφημης "γενιάς του '30". Η εκφραστική πορεία του Βρεττάκου συνδέεται με τις αναζητήσεις και τα οράματα του ελληνικού λαού και των ομοτέχνων του μέσα σε μια κρίσιμη εποχή, που χαρακτηρίζεται από πολύ έντονες κοινωνικές και πολιτικές ζυμώσεις, πνευματικό και καλλιτεχνικό αναβρασμό, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Και αν με ένα απλό «κλικ», ένα καλό ποίημα θα μπορούσε να σβήσει όλες τις κακές σκέψεις του κόσμου; Κάθε καλό ποίημα, κάθε καλή μουσική, περιέχει ένα μυστικό, στο οποίο πρέπει να προσκολλιόμαστε σαν σε σανίδα σωτηρίας. Γιατί; Γιατί η ποίηση και η μουσική μάς αποκαλύπτουν τον εαυτό μας... Τα ζητήματα της κρίσης του πολιτισμού στον σύγχρονο κόσμο, των πολέμων και της απειλής της υπέρμετρης τεχνολογικής προόδου εναντίον της ανθρωπότητας βγήκαν για πρώτη φορά στην επιφάνεια με αφορμή τις έντονες διαμαρτυρίες στα ποιήματα του μεγάλου ποιητή για την κλιμακούμενη απανθρωποποίηση, καθώς και τις πολιτικές του αγωνίες και αναζητήσεις. Ο Ν. ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ εκφράζει όσο ελάχιστοι τους προβληματισμούς που υπάρχουν για την σύγχρονη εποχή, και διατρανώνει τις έννοιες της αγάπης και της ειρήνης, στις οποίες αξιοθαύμαστα επικεντρώνεται η βαθειά ανθρωπιστική ποίησή του. Επίσης, στο έργο του κυριαρχούν και αναλύονται ο ρόλος της Φύσης και τα φυσιολατρικά σύμβολα. Ο ποιητής σε κάθε ευκαιρία αναφερόταν στην σχέση του με το βουνό του, τον Ταΰγετο, και εξηγούσε πώς η ολόπλευρη αγάπη του για την φύση συνδέεται με τα παιδικά του βιώματα. Συχνά έκανε αναφορά στην επίδραση, που άσκησε πάνω του η προσωπικότητα του πατέρα του, Κωνσταντίνου Βρεττάκου, ενώ θυμόταν πάντα με αγάπη την φιγούρα της μητέρας του από τα παιδικά του χρόνια στην Πλούμιτσα. Δεν ξεχνούσε ποτέ την οικονομική ανέχεια κατά την περίοδο της εγκατάστασής του στην Αθήνα και τις περιστασιακές του δουλειές προκειμένου να επιβιώσει. Ούτε τα χρόνια της αυτοεξορίας του στην Ελβετία και την Ιταλία στη διάρκεια της Δικτατορίας. Ούτε την ασθένειά του, μα ούτε και τον τρόπο που η συγκεκριμένη φάση της ζωής του αντανακλάται συχνά στο έργο του. Πάντα με σεμνότητα μιλούσε για τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ποιητικού του έργου, τον επαναστατικό χαρακτήρα και τη μεταφυσική αγωνία της πρώτης περιόδου, και για τον κοινωνικό προβληματισμό της μετέπειτα φάσης της ποίησής του, στραμμένης σταθερά στα δικαιώματα των ανθρώπων και την ισορροπία των κοινωνικών σχέσεων. Στις απόψεις του ποιητή για την τέχνη του, διαχρονικά φανερώνεται η μοναδική συνέπεια της στάσης ζωής του, αναπόσπαστα συνδεδεμένης με την ποίηση και την κοσμοθεωρία του, και απαλλαγμένης από κάθε δογματισμό, πράγμα που και ένας απλός αναγνώστης μπορεί να διακρίνει.  Όλα τα παραπάνω αντιπροσώπευσε και μεταλαμπάδευσε σ' εμάς ο μεγάλος ποιητής με τον στίχο του και με την ίδια την πορεία της ζωής του.  Λεύτερος. Ωραίος. Ανατρεπτικός και δυνατός στον λόγο. Συμπαγής και με μια αγάπη-φύση αρμονική, συνεπής λάτρης της χώρας του, ανεπανάληπτο παράδειγμα της ίδιας της αγάπης που δεν γαληνεύει στωικά, μόνο βρυχάται λεύτερα στα λημέρια των άγριων πετούμενων του βουνού του! Η ποίηση του Βρεττάκου είναι πάνω απ' όλα οπτιμιστική. Η απαισιοδοξία είναι εχθρός της. Οι αγώνες που γίνονται είτε με τους εξωτερικούς εκμεταλλευτές είτε με τα εσώτερά μας, γίνονται για να κερδηθούν και όχι για να χαθούν. Γι' αυτό και πολλές διαδικασίες και περιγραφές του έχουν τον χαρακτήρα της κατανυκτικής επισήμανσης και διεκδίκησης. Λειτουργούμε για να πετύχουμε.  Στο ορατόριό του "Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη" όλα τα παραπάνω είναι υπογραμμισμένα. Το νόμισμα έχει δύο πλευρές, συνηθίζουμε να λέμε. Η μία είναι η δυσάρεστη και ματαιωτική κατάσταση.  Η άλλη πλευρά όμως μας δίνει τη δυνατότητα (ίσως ως μοναδική ευκαιρία) να κατανοήσουμε πολύ περισσότερο τον εαυτό μας και δια μέσου της ποίησης να κατανοήσουμε και τους γύρω μας. Το βραβείο προς τιμή του, που έχει θεσμοθετήσει ο Δήμος Αθηναίων είναι μια μικρή μόνο αναγνώριση του παγκόσμιου βεληνεκούς του. Ἕνας μικρότερος κόσμος Ἀναζητῶ μιάν ἀκτὴ νὰ μπορέσω νὰ φράξω μὲ δέντρα ἢ καλάμια ἕνα μέρος τοῦ ὁρίζοντα. Συμμαζεύοντας τὸ ἄπειρο, νἄχω τὴν αἴσθηση: ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουνε μηχανὲς ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγες· ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουν στρατιῶτες ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγοι· ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουνε ὅπλα ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγα, στραμμένα κι αὐτὰ πρὸς τὴν ἔξοδο τῶν δασῶν μὲ τοὺς λύκους· ἢ πὼς δὲν ὑπάρχουνε ἔμποροι ἢ πὼς ὑπάρχουνε πολὺ λίγοι σε ἀπόκεντρα σημεῖα τῆς γῆς ὅπου ἀκόμη δὲν ἔγιναν ἁμαξωτοὶ δρόμοι. Τὸ ἐλπίζει ὁ Θεὸς, πὼς τουλάχιστο μὲς στοὺς λυγμοὺς τῶν ποιητῶν δὲν θὰ πάψει νὰ ὑπάρχει ποτὲς ὁ παράδεισος.

A smaller world Nikiforos Vrettakos A smaller world (Τranslated by Rick Μ. Newton) Ι seek a shore where Ι can fence in a patch of the horizon with trees or reeds. Where, gathering infinity, Ι can have the sense that: there are nο machines or very few; there are nο soldiers or very few; there are nο weapons or very few, and those few aimed at the exit of the forests with wolves; or that there are nο merchants or very few at remote points οn the earth where paved roads have not yet been laid. God hopes that at least in the poets᾿ sobs paradise will never cease to exist. [Το ποίημα "Ένας μικρότερος κόσμος" είναι ίσως το καλλίτερο του Ν. Βρεττάκου. Αυτό είναι ευρέως παραδεκτό και διαβάζοντάς το εύκολα καταλαβαίνει κανείς το γιατί. Την ώρα που ο ποιητής το συνέθετε, οι ουρανοί είχαν εντελώς συνωμοτήσει υπέρ του].

Τὸ παιδὶ μὲ τὴ σάλπιγγα

Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς,
θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου
νὰ τὴν πᾶς ὡς τὴν ἄκρη τοῦ κόσμου.
Νὰ τὴν κάνεις περιπατητικὸ ἀστέρι ἢ ξύλα
ἀναμμένα γιὰ τὰ Χριστούγεννα στὸ τζάκι τοῦ Νέγρου
ἢ τοῦ Ἕλληνα χωρικοῦ. Νὰ τὴν κάνεις ἀνθισμένη μηλιὰ
στὰ παράθυρα τῶν φυλακισμένων. Ἐγὼ
μπορεῖ νὰ μὴν ὑπάρχω ὡς αὔριο.
Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς
θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου
νὰ τὴν κάνεις τὶς νύχτες
ὁρατὲς νότες, ἔγχρωμες,
στὸν ἀέρα τοῦ κόσμου.
Νὰ τὴν κάνεις ἀγάπη.

Ἂν δὲν μοῦ ῾δινες ποίηση Κύριε

 Ἂν δὲ μοῦ ῾δινες τὴν ποίηση, Κύριε,
δὲν θἄχα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω.
Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲν θἆταν δικά μου.
Ἐνῷ τώρα εὐτύχησα νἄχω μηλιές,
νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου,
νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἥλιο,
ἡ ἔρημός μου λαό,
τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια.

Λοιπόν; Πῶς σοῦ φαίνονται; Εἶδες
τὰ στάχυά μου, Κύριε; Εἶδες τ᾿ ἀμπέλια μου;
Εἶδες τί ὄμορφα ποὺ πέφτει τὸ φῶς
στὶς γαλήνιες κοιλάδες μου;
Κι ἔχω ἀκόμη καιρό!
Δὲν ξεχέρσωσα ὅλο τὸ χῶρο μου, Κύριε.
Μ᾿ ἀνασκάφτει ὁ πόνος μου κι᾿ ὁ κλῆρος μου μεγαλώνει.
Ἀσωτεύω τὸ γέλιο μου σὰν ψωμὶ ποὺ μοιράζεται.

Ὅμως,
δὲν ξοδεύω τὸν ἥλιό σου ἄδικα.
Δὲν πετῶ οὔτε ψίχουλο ἀπ᾿ ὅ,τι μοῦ δίνεις.
Γιατί σκέφτομαι τὴν ἐρμιὰ καὶ τὶς κατεβασιὲς τοῦ χειμῶνα.
Γιατί θἄρθει τὸ βράδι μου. Γιατί φτάνει ὅπου νἆναι
τὸ βράδι μου, Κύριε, καὶ πρέπει
νἄχω κάμει πρὶν φύγω τὴν καλύβα μου ἐκκλησιὰ
γιὰ τοὺς τσοπάνηδες τῆς ἀγάπης.

Κάτω ἀπὸ σκιὲς καὶ φῶτα

Τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα-
κεῖνα τὰ χρόνια, μοῦ ῾χε ὁ Θεὸς
φυλάξει τὰ δέντρα. Ἦταν ἀστέρια στὸν οὐρανό...
Μπροστά μου ὁ Ταΰγετος στεκόταν ἀνέπαφος...
Ἦταν ὁ κόσμος τοῦτος τόσο ὄμορφος, ποὺ μπέρδευε εὔκολα
κανεὶς τὰ φαινόμενα...
Τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα-κεῖνα τὰ χρόνια,
δὲν πλανιότανε οὔτε ὑποψία κακῆς φωτιᾶς στὸν ὁρίζοντα.

Ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα Ὅταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς, θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕνα ρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει. Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσα στοὺς γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺς μιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνε μεταξύ τους μὲ μουσική.

Τhe Greek language Nikiforos Vrettakos Τhe Greek language (translated by Marjorie Chambers) When Ι sometime leave this light Ι shall meander upwards like a murmuring stream. And if by chance somewhere among the azure corridors Ι meet with angels, Ι shall speak to them in Greek, since they do not know languages. They speak among themselves with music. Ὁ ἀγρὸς τῶν λέξεων Ὅπως ἡ μέλισσα γύρω ἀπὸ ἕνα ἄγριο λουλοῦδι, ὅμοια κ᾿ ἐγώ. Τριγυρίζω διαρκῶς γύρω ἀπ᾿ τὴ λέξη. Εὐχαριστῶ τὶς μακριὲς σειρὲς τῶν προγόνων, ποὺ δούλεψαν τὴ φωνή, τὴν τεμαχίσαν σὲ κρίκους, τὴν κάμαν νοήματα, τὴ σφυρηλάτησαν ὅπως τὸ χρυσάφι οἱ μεταλλουργοὶ κ᾿ ἔγινε Ὅμηροι, Αἰσχύλοι, Εὐαγγέλια κι ἄλλα κοσμήματα. Μὲ τὸ νῆμα τῶν λέξεων, αὐτὸν τὸ χρυσὸ τοῦ χρυσοῦ, ποὺ βγαίνει ἀπ᾿ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μου, συνδέομαι· συμμετέχω στὸν κόσμο. Σκεφτεῖτε: Εἶπα καὶ ἔγραψα, «Ἀγαπῶ». Τhe field of words Nikiforos Vrettakos Τhe field of words (translated by Marjorie Chambers) Like the bee round a wild flower, so am Ι. Ι prowl continuously around the word. Ι thank the long lines of ancestors who moulded the voice. Cutting it into links, they made meanings. Like smelters they forged it into gold and it became Homer, Aeschylus, the Gospels and other jewels. With the thread of words, this gold from gold, which comes from the depths of my heart, Ι am linked, Ι take part in the world. Consider: Ι said and wrote, «Ι love». Ὁ πράσινος κῆπος 'Εχω τρεις κόσμους. Μια θάλασσα,  ένα ουρανό  κι ένα πράσινο κήπο: Τα μάτια σου.  Θα μπορούσα, αν τους διάβαινα και τους τρεις,  να σας έλεγα,  πού φτάνει ο καθένας τους.  Η θάλασσα ξέρω.  Ο ουρανός υποψιάζομαι.  Για τον πράσινο κήπο μου μή με ρωτήσετε.

Μαζεύω τὰ πεσμένα στάχυα

Μαζεύω τὰ πεσμένα στάχυα, νὰ σοῦ στείλω λίγο ψωμί,

μαζεύω μὲ τὸ σπασμένο χέρι μου, ὅ,τι ἔμεινε ἀπ᾿ τὸν ἥλιο

νὰ σοῦ τὸ στείλω νὰ ντυθεῖς. Ἔμαθα πὼς κρυώνεις.
                             
Τὴν πράσινή σου φορεσιὰ νὰ τὴν φορέσεις τὴν Λαμπρή!

Θὰ τρέξουν μ᾿ ἄνθη τὰ παιδιά. Θὰ βγοῦν τὰ περιστέρια,

κ᾿ ἡ μάννα σου μὲ μιὰ ποδιά, πλατειά, γεμάτη ἀγάπη!

Πάρε ὅποιο δρόμο, ὅποια κορφή, ρώτα ὅποιο δένδρο θέλεις

Μ᾿ ἀκοῦς; Οἱ δρόμοι ὅλης της γῆς βγαίνουνε στὴν καρδιά μου!

Μὴν ξεχαστεῖς κοιτάζοντας τὸ φῶς. Τ᾿ ἀκοῦς;... Νἀρθεῖς!

Ὁ ἄνθρωπος, ὁ κόσμος καὶ ἡ ποίηση

Ἀνάσκαψα ὅλη τη γῆ νὰ σὲ βρῶ.
Κοσκίνισα μὲς τὴν καρδιά μου τὴν ἔρημο· ἤξερα
πὼς δίχως τὸν ἄνθρωπο δὲν εἶναι πλῆρες
τοῦ ἥλιου τὸ φῶς. Ἐνῷ, τώρα, κοιτάζοντας
μὲς ἀπὸ τόση διαύγεια τὸν κόσμο,
μὲς ἀπὸ σένα - πλησιάζουν τὰ πράγματα,
γίνονται εὐδιάκριτα, γίνονται διάφανα -
τώρα μπορῶ
ν᾿ ἀρθρώσω τὴν τάξη του σ᾿ ἕνα μου ποίημα.
Παίρνοντας μία σελίδα θὰ βάλω
σ᾿ εὐθεῖες τὸ φῶς.

Οἱ μουσικοὶ ἀριθμοί

Χωρὶς τὴ μαθηματικὴ τάξη, δὲν στέκει
τίποτα: Οὔτε οὐρανὸς ἔναστρος,
οὔτε ρόδο. Προπαντὸς ἕνα ποίημα.
Κι εὐτυχῶς ὅτι μ᾿ ἔκανε ἡ μοῖρα μου
γνώστη τῶν μουσικῶν ἀριθμῶν,
ὅτι κρέμασε μίαν ἀχτίνα ἐπὶ πλέον
τὸ ἄστρο τῆς ἡμέρας στὴν ὅρασή μου
καὶ κάνοντας τὰ γόνατά μου τραπέζι
ἐργάζομαι, ὡς νά ῾ταν νὰ φτιάξω
ἕναν ἔναστρο οὐρανό, ἢ ἕνα ρόδο.

Τὸ παιδὶ μὲ τὴ σάλπιγγα

Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς,
θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου
νὰ τὴν πᾶς ὡς τὴν ἄκρη τοῦ κόσμου.
Νὰ τὴν κάνεις περιπατητικὸ ἀστέρι ἢ ξύλα
ἀναμμένα γιὰ τὰ Χριστούγεννα-στὸ τζάκι τοῦ Νέγρου
ἢ τοῦ Ἕλληνα χωρικοῦ. Νὰ τὴν κάνεις ἀνθισμένη μηλιὰ
στὰ παράθυρα τῶν φυλακισμένων. Ἐγὼ
μπορεῖ νὰ μὴν ὑπάρχω ὡς αὔριο.
Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς,
θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου
νὰ τὴν κάνεις τὶς νύχτες
ὁρατὲς νότες, ἔγχρωμες,
στὸν ἀέρα τοῦ κόσμου.
Νὰ τὴν κάνεις ἀγάπη.

Μιὰ μυγδαλιὰ καὶ δίπλα της...

Μιὰ μυγδαλιὰ καὶ δίπλα της,
ἐσύ. Μὰ πότε ἀνθίσατε;
Στέκομαι στὸ παράθυρο
καὶ σᾶς κοιτῶ καὶ κλαίω.
Τόση χαρὰ δὲν τὴν μποροῦν
τὰ μάτια.
Δός μου, Θεέ μου,
ὅλες τὶς στέρνες τ᾿ οὐρανοῦ
νὰ στὶς γιομίσω.

Ἡ βρύση τοῦ πουλιοῦ

Κάνε με ἀηδόνι Θεέ μου, πᾶρε μου ὅλες
τὶς λέξεις κι ἄφησέ μου τὴ φωτιά,
τὴ λαχτάρα, τὸ πάθος, τὴν ἀγάπη,
νὰ τραγουδῶ ἔτσι ἁπλά, ὅπως τραγουδοῦσαν
οἱ γρῦλοι μία φορὰ κι ἀντιλαλοῦσε
ἡ Πλούμιτσα τὴ νύχτα. Ὅπως ἡ βρύση
τοῦ Πουλιοῦ μὲς στὴ φτέρη. Νὰ γιομίζω
μὲ τὸ μουμούρισμά μου τὴ μεγάλη
κυψέλη τ᾿ οὐρανοῦ. Νὰ θησαυρίζω
τὰ νερὰ τῶν βροχῶν καὶ τὶς ἀνταύγειες
ἀπ᾿ τὸ θαῦμα τοῦ κόσμου. Νὰ μ᾿ ἁπλώνουν
τὶς φοῦχτες τους οἱ ἄνθρωποι κι ἕνας ἕνας
νὰ προσπερνοῦν. Κι ἀδιάκοπα νὰ ρέω
τὴ ζωή, τὴν ἐλπίδα, τὴ λάμψη τοῦ ἥλιου,
τοῦ ἡλιογέρματος τὸ γαρουφαλένιο
ψιχάλισμα στὰ ὄρη, τὴ χαρά,
τὰ χρώματα νὰ ρέω τοῦ οὐράνιου τόξου
καὶ τὴ βροχούλα τῆς ἀστροφεγγιᾶς.
Ὢ τί καλὰ πού ῾ναι σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο!

Ἀπόκριση

στὸν ποιητὴ Θανάση Παπαθανασόπουλο

Ὁ ἥλιος μοιράζεται σὲ κομμάτια
μέσα στοὺς ποιητές. Εἶναι τὸ ἀντίδωρο
ποὺ ὁ Θεὸς διανέμει στοὺς ἐντολεῖς του.
Συμμετέχουμε στὴν ὑπόθεση τοῦ φωτός.
Ἐνῶ φτιάχνουν ἐκεῖνοι, πωλοῦν, διακινοῦν
ὅπου γῆς κι ὅπου ἄνθρωποι ὅπλα,
κι ἀποθηκεύουν αἷμα σκοτώνοντας ὄνειρα,
ἐμεῖς προσπαθοῦμε:
Νὰ φτιάξουμε
ἕναν οὐρανὸ μὲ λίγες λέξεις.

Μὴν ἀγγίζετε!

Ἀφῆστε αὐτὸν τὸν ὄμορφο κόσμο νὰ διαιωνίζεται
ἀνακυκλώνοντας τὸ αὔριο μὲς στὶς πηγές του ὅπως
τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα, ὡς ν᾿ ἀναδύεται,
κάθε πρωί, γιὰ πρώτη φορά, μὲς
ἀπ᾿ τὶς ρόδινες γάζες τῆς γέννας του.
Σβῆστε στὸν ἥλιο τὴν κακὴ φωτιά.
Μὴ μᾶς σκοτώνετε!

Βίος 

Για να προσεγγίσουμε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πιστότητα την ζωή και το έργο του μοναδικού στον κόσμο "φυτευτή άστρων", θα χρησιμοποιήσουμε την σταδιακή, κλιμακωτή, μέθοδο ανάλυσης και κατανόησης.

Αρχικά δανεισθήκαμε από την Βικιπαίδεια πάντα με κριτική ματιά (συμπληρώνοντας κατά πολύ ή διορθώνοντας όπου χρειάζεται) την εκεί ευρισκόμενη πολύ περιληπτική βιογραφία του Νικηφόρου Βρεττάκου .

Αργότερα θα προστεθούν (άλλα έχουν ήδη προστεθεί) στο πάνω και στο κάτω μέρος της μελέτης αυτής πολλά θέματα και ερευνήματα εξαιρετικά χρήσιμα.

Μ᾿ ἀκοῦς; Οἱ δρόμοι ὅλης της γῆς βγαίνουνε στὴν καρδιά μου!

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε στις Κροκεές Λακωνίας την 1η Ιανουαρίου 1912.  Έζησε τα παιδικά του χρόνια στο πατρικό του σπίτι στην Πλούμιτσα, κοντά στον Ταΰγετο και τα μαθητικά του στις Κροκεές στο σπίτι του θείου του και στο Γύθειο, από το Γυμνάσιο του οποίου αποφοίτησε.

«Γεννήθηκε σήμερα, 1η του Γενάρη του 1912, ο γιος μου Νικηφόρος» χάραξε στο πίσω μέρος της εικόνας της Παναγιάς ο Κώστας Βρεττάκος, ο πατέρας του ποιητή. Μετά ακολούθησε μια ζωή γραμμένη και πορευόμενη σαν χρονικό, όπου με την σειρά τους παρατίθενται τα γεγονότα, από τα μικρά και ασήμαντα έως τα μεγάλα και καθοριστικά. Εκεί μέσα ενυπάρχουν όμως και διαφαίνονται πίσω και πέρα από τις συμβαίνοντα, όλα εκείνα που τροφοδότησαν τα όνειρα του ποιητή και έδωσαν φτερά στις σκέψεις, και χρώματα και μουσική στις λέξεις του.

Νέος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα για σπουδές στην Νομική -που δεν πραγματοποίησε- και άσκησε διάφορα επαγγέλματα ως ιδιωτικός υπάλληλος (1930-1938) και έπειτα ως δημόσιος υπάλληλος (1938-1947) και ως φιλολογικός συντάκτης περιοδικών και εφημερίδων.

Πήρε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 (στην πρώτη γραμμή) και ύστερα στην Εθνική Αντίσταση από τις γραμμές του ΕΑΜ.

Μετά ακολούθησε κι αυτός τα γνωστά δρομολόγια και έκανε τα γνωστά ταξίδια, που έκαναν και οι άλλοι αριστεροί και δημοκράτες αγωνιστές στα διάφορα ξερονήσια κλπ.

Το 1954 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος στον Πειραιά. Την περίοδο της δικτατορίας (1967-74) έζησε αυτοεξόριστος σε χώρες της Ευρώπης.

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους Έλληνες ποιητές και διακρίνεται για τον βαθύτατο ανθρωπισμό της ποίησής του και την πρωτοτυπία και ιδιομορφία των εμπνεύσεών του. Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Πήρε μέρος σε πολλά ποιητικά συνέδρια και φεστιβάλ στο Λονδίνο, στην Αχρίδα της τότε Γιουγκοσλαβίας κ.α. 
Τιμήθηκε με δύο Πρώτα Κρατικά Βραβεία (1940 και 1956), το Βραβείο Εθνικής Αντίστασης (1945), το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1976), με το βραβείο Κ. Ουράνη και άλλα. 
Το 1980 πραγματοποίησε τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του «αγνώστου ναυτικού» στο λιμάνι του Γυθείου.

Το 1987 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. 

Ήταν κάτοικος Αθηνών (οδός Φιλολάου) και αργότερα επέστρεψε και κατοίκησε μόνιμα στον αγαπημένο του Ταΰγετο. 

Ομιλούσε Γαλλικά και Ιταλικά. 

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος απεβίωσε στις 4 Αυγούστου του 1991. 

Ο Δήμος Αθηναίων απονέμει ένα λογοτεχνικό βραβείο στη μνήμη του. 

Το Αρχείο του έχει δωρηθεί από τον ίδιο και σώζεται στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης.

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει σε τι ύψη μπορεί να πετάξει, αν δεν ανοίξει πριν τα φτερά του. 
Μόνο με τον Βρεττάκο μπερδευόμαστε. 
Πιστεύομε ότι μέσα στην παροιμιώδη μετριοφροσύνη του, ήξερε καλά σε τι ουρανούς μπορούσε να απογειωθεί και μετά να απογειώσει κι εμάς.

Έργο

Το κύριο έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου είναι ποιητικό. Σε ξεχωριστούς τόμους εκδόθηκαν οι ποιητικές του συλλογές:

• Κάτω από σκιές και φώτα (1929),
• Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων (1933),
• Ο πόλεμος (1935),
• Οι γκριμάτσες του ανθρώπου (1935),
• Η επιστολή του Κύκνου (1937),
• Το ταξίδι του Αρχάγγελου (1938),
• Μαργαρίτα, εικόνες από το ηλιοβασίλεμα (1939),
• Το μεσουράνημα της φωτιάς (1940),
• Ηρωική Συμφωνία (1944),
• 33 Ημέρες (1945),
• Η παραμυθένια πολιτεία (1947),
• Το βιβλίο της Μαργαρίτας (1949),
• Ο Ταΰγετος και η σιωπή (1949),
• Τα θολά ποτάμια (1950),
• Πλούμιτσα (1951),
• Έξοδος με το άλογο (1952),
• Γράμμα στον Ρ. Οππενχάιμερ (1954),
• Τα ποιήματα 1929-1951 (1956),
• Ο χρόνος και το ποτάμι (1957),
• Η μητέρα μου στην εκκλησία (1957),
• Βασιλική Δρυς (1958),
• Το βάθος του κόσμου (1961),
• Αυτοβιογραφία (1961),
• Εκλογή (επιλογή από τις προηγούμενες συλλογές (1965),
• Οδοιπορία (συνολική έκδοση του ποιητικού του έργου σε 3 τόμους, 1972),
• Διαμαρτυρία (1974),
• Ωδή στον ήλιο (1974),
• Το ποτάμι Μπόες και τα εφτά ελεγεία (1975),
• Απογευματινό ηλιοτρόπιο (1976),
• Ανάριθμα (1979),
• Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη (1981) κ.ά.
• Τα μυστικά όνειρα του Φάμπιου(2009)

Παράλληλα ασχολήθηκε με την πεζογραφία και την κριτική.
Σε ξεχωριστούς τόμους εκδόθηκαν τα πεζά έργα του:

• Το γυμνό παιδί (1939),
• Το αγρίμι (αυτοβιογραφία, 1945),
• Δύο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου (1949),
• Ο ένας από τους δύο κόσμους (1958),
• Νίκος Καζαντζάκης, η αγωνία του και το έργο του (1959),
• Οδύνη (μυθιστόρημα στα αγγλικά, Νέα Υόρκη, 1969),
• Μπροστά στο ίδιο ποτάμι (1972),
• Μαρτυρίες μιας κρίσιμης εποχής (1979) κ.ά.

Έγραψε επίσης μία τραγωδία με τον τίτλο Ο Προμηθέας (1978).

Τελικά ποιος ξέρει;
Η αγάπη που ανατέλλει με τη μορφή του ήλιου κάθε ημέρα στον ουρανό, μπορεί να μην είναι τίποτα άλλο παρά το τρυφερά απελπισμένο όνειρο του ονειρόπλαστου ποιητή μας.

Ακολουθεί ένα βίντεο-πραγματικός θησαυρός, όπου ο ποιητής απαγγέλλει ο ίδιος το αριστούργημά του "Πικραμένος Αναχωρητής" και μετά ακολουθεί η έξοχη μελοποίησή του από τον Παναγιώτη Κωνσταντακόπουλο σε ερμηνεία του σπουδαίου Βασίλη Σκουλά.
 

 

 Όλοι χρειαζόμαστε κάποτε μια ενθάρρυνση, ένα άπλωμα της πίκρας μας στον ήλιο. Για να λυώσει σαν το χιόνι και να στεγνώσει μετά.

Ο ασπροχαίτης και πολυχάραδρος θεός δέχεται στην αγκάλη του, όλους όσους τον αγαπούν. 
Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά με ένα τόσο ξεχωριστό (παγκόσμια) βουνό, όπως τον Ταΰγετο. 
Η μεγαλοσύνη και η πολύμορφη τρυφερότητά του μοιράζουν την αγάπη του εξ ίσου σε όλους.
Και το αγαπημένο του, (και αγαπημένο μας) βουνό, ο Ταΰγετος, είναι εδώ με την πυραμίδα του στο βάθος: