Σελίδες

Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2012

An Italian who speaks of Greece?

SORRY...
      ...UN' ITALIANA CHE PARLA DELLA GRECIA...?
Ho cercato la libertà, più che la potenza, e questa solo perché,
                                               in parte, assecondava la prima.                                                  
Marguerite Yourcenar
Athens, 19th century

Forse non avrete parole... per giustificare questo mio articolo... ma non è per saccenza... o per avere consensi... anzi... è un omaggio che  lascio... come italiana... alla Grecia... perché  la crisi di una nazione diventa la crisi di un intero sistema... e con la speranza di ritrovarci... in un prossimo viaggio... con la passione del mio cuore... con gratitudine... un plauso a voi bella gente... COMINCIAMO...


Graecia capta Roman coepit”: chiunque abbia dietro le spalle lo studio del latino ricorda questa frase evocatrice di un Partenone misteriosamente vincitore, per forza di cultura, sull’armato Colosseo; e dimentica, o non sa, che solo per i nostri frettolosi studi di liceo la Grecia del Partenone è parente stretta della Grecia della storia contemporanea.
Così della Grecia noi ci portiamo appresso, in genere, un’immagine più o meno “classica”, fatta di sculture marmoree, di Iliadi, di Odissee, di smisurate tombe di Agamennone e di misteriosi detti di Socrate o di Epicuro... ma ripercorrendo eventi a ritroso capiamo... scopriamo un paese che oggi è sottovalutato e soprattutto di cui non si conosce la storia...


The beauteous temple of Epicurean Apollo

Per Hegel, "lo spirito europeo ha vissuto in Grecia la sua gioventù".
Oggi questa intuizione può essere corroborata da nuove acquisizioni della storia e dell'archeologia, che ci permettono di capire meglio che cosa davvero significhi l'eccezionalità della Grecia nella storia delle civiltà. Perché i greci riuscirono a dar vita a una cultura diversa da tutte le altre fiorite nel corso della storia. In Grecia ci fu una vasta cerchia di uomini liberi che, attraverso un complesso percorso storico, inaugurarono libere forme di vita. "Cultura, libertà e democrazia" seguendo questo percorso, nelle sue varie fasi e nei suoi risvolti: gli aspetti politici e militari innanzitutto, a partire dal confronto con la Persia e con Roma; e poi la frammentazione e la molteplicità delle città greche, da Atene a Sparta; l'alternarsi di democrazia e aristocrazia, di rivolte e tiranni. A questo percorso è strettamente intrecciato l'aspetto economico, con la spinta dei commerci e la colonizzazione del Mediterraneo. E va tenuto conto dell'intelaiatura specificamente culturale che ispirò questa evoluzione e al tempo stesso le diede una forma e una consapevolezza: l'epica di Omero ed Esiodo, il rapporto con le divinità, l'importanza dei simposi e la nascita della filosofia...
In una fase di rivoluzione globale,  comprendere le nostre radici profonde, i valori che hanno ispirato il percorso della civiltà prima greca e poi europea, è fondamentale. 

Pericles

Facciamo due chiacchiere... così per parlare... senza offendere, criticare, ma cercando di vedere la questione con ottiche differenti... certo non ho soluzioni, tanto-meno la bacchetta magica... la politica la lascio volentieri a chi con essa perpetra un ideale... ma voglio essere libera e quindi... mi ritrovo catapultata e coinvolta, anche se nel mio piccolo, nell'essere parte del popolo.


Ladri di sogni...?
..."Per nostra fortuna", viviamo in un Paese libero, democratico, repubblicano, la cui validità è fondata, come dice la Costituzione “sul lavoro” e sull'impegno di ognuno di noi. Il fondamento essenziale per una vera democrazia consiste nella partecipazione di tutti alla vita politica della propria nazione. Se democrazia significa “governo del popolo”, questo vuol dire che tutti dobbiamo sentirci coinvolti in ciò che il governo fa o decide, negli errori che compie, negli inganni in cui si lascia trascinare, nelle truffe che alcuni suoi rappresentanti tramano ai danni dei cittadini. Invece, spesso prevale il disinteresse, l'abitudine, il “quieto vivere”. Allora invece della partecipazione, mettiamo in atto il totale disimpegno. Tutti affermiamo di volere una società più onesta e giusta e molti, a tal fine, propongono l'uso della violenza, della rivoluzione, dei cambiamenti totali e definitivi. Da una reazione simile, in realtà, non può nascere altro che un potere autoritario e quindi oppositore della libertà e della democrazia. Che la violenza produca giustizia è una pericolosa quanto mai diffusa il­lusione: è un mito, una falsa sto­ria. In realtà, la violenza non produce giusti­zia perché uccide la libertà e produce solo insicurezza e paura. E l'insicurezza e la paura ge­nerano, come la storia ci insegna, il terrore; e dietro allo stato del terrore c'è sempre in agguato un Napoleone. La paura, dunque, è la madre del potere assoluto, dello stato totalitario. E nello stato totalitario a decidere su ciò che è giusto e su ciò che è ingiusto è chi ha il potere assoluto, senza che si possa criticare. Anzi, nello stato totalitario, chi critica viene eliminato; nello stato totalitario chi ha il potere, ha anche il potere di decidere cos'è la giustizia.
Queste sono, dunque, le con­seguenze della violenza... è proprio ve­ro che la violenza genera altra violenza... e in genere, una violenza ge­nera sempre una violenza più grave. Ed ecco, dunque, perché le istituzioni democratiche debbono venire consi­derate come il bene più grande di una comunità, come la sua più alta con­quista civile, da amare e difendere, in democrazia non ci sono nemici da abbattere, ci sono avversari con i quali discutere e competere civilmente. Ma le istituzioni democratiche sono come una fortezza: resistono se è buo­na la guarnigione... e la guarnigione è fatta dai governanti e dai governati. Ai governanti deve stare a cuore soprattutto la giustizia, la giustizia di­stributiva.
È l'attenzione ai problemi urgenti, quali la casa, la sanità, l'occupazione, lo sradicamento della miseria e dell'ignoranza, la prevenzione dal crimine, la difesa dell'incolumità di ogni singolo cittadino, a caratterizza­re una politica razionale e responsa­bile. Più che politicizzare la morale, occor­re moralizzare la politica. E, d'altro canto, la responsabilità dei governati sta nella loro vigile attenzione indi­rizzata alla salvaguardia delle istituzioni.


storia... moderna? (football fans)


"Leonida e i suoi 300 soldati, così lontani da casa, hanno dato la vita, non solo per Sparta, ma per tutta la Grecia e per la speranza difesa da questa nazione... Un segno per tutti i Greci...
Inoltre, non c'è nessun motivo per non essere civili, non credi?"
                                   "Nessuno, sire!"



E con questo piccolo inno all'incitamento delle coscienze... degli animi... dei cuori... avanti viaggiatori...
KALO TAXIDI... da un'italiana.




      La libertà di G.G.    
Vorrei essere libero, libero come un uomo.
Vorrei essere libero come un uomo.
Come un uomo appena nato che ha di fronte solamente la natura
e cammina dentro un bosco con la gioia di inseguire un’avventura,
sempre libero e vitale, fa l’amore come fosse un animale,
incosciente come un uomo compiaciuto della propria libertà...

                               
  Piece of my heart - Janis Joplin

Una terra
davanti alla quale noi tutti
dovremmo sostare in muto rispetto...
non solo perché terra di promesse nuove...
ma perché... è la tua terra...
la GRECIA... terra di suoni, di antichi miti, di amori lontani ritrovati... che impediscono al passato d'impallidire... un vademecum di sentimenti, che attraverso il “sentire” non con le orecchie ma col cuore,  sprigiona dalle parole del mito, e va oltre l’ammirazione per quei luoghi resi “grandi” dall’arte e dalla storia. 

Come scrive il poeta Giorgio Seferis:
“Mi duole d'aver lasciato scorrere un sì vasto fiume fra le mie dita senza averne bevuto neppure una goccia”.  


Ma giunta è l'ora ormai di un mio ritorno, anche se soltanto fra le pagine di un dire che si conduce sulle note cadenzate di un syrtos che mi accompagna, fin dentro l’incanto del momento. Forse è questo che più mi piace della Grecia, la scansione meno concitata del tempo, l' ancor vivo senso dell'ospitalità, la facilità del contatto umano, la curiosità mai appagata, l'amore per la libertà; quel suo essere pietrosa e ruvida, così profondamente vissuta, culla di assopiti ricordi e di segrete memorie, i suoi paesaggi, talora aspri, nei quali si attende sempre di veder spuntare una ninfa o un satiro, il suo cielo immenso e terso, popolato di dei e d' eroi, di lotte e d' orrori, come di beltà e d'onori cosparso.
E ancor più mi piace l'azzurro dei suoi mari antichi, fragorosi d'armi e di navi, l'astrale vento che soffia impavido, ricolmo di voci e di passati richiami, e certamente l'implacabile Sole, il grande arciere del giorno, amato quasi fisicamente come un dio pagano, nella sua bellezza e nella sua luce abbagliante, colui che fuga le tenebre, colmo di forza e d'audacia, che di Febo reca l'aureo
sembiante. . .

". . O Titano fulgido come l'oro, o Iperione splendore
celeste
. .che coi destrieri danzando temperi le
stagioni, corridore veloce, fiammante e
giocondo auriga, che percorri la tua via col
giro del turbine infinito
. . tu con la lira d'oro l'armoniosa corsa
misuri del tempo
. . ed ora spegni ed ora accendi i tuoi bei
raggi fulgenti
. . che col flagello sibilante il cocchio
incalzi".


Mi chiedo quanto sia la prodigiosa bellezza della natura, o quanto invece sia l'oscura forza dell'arcano, che in qualche modo conduce i miei passi in questi luoghi sacri che già appartennero al mito. Una risposta, se mai ci possa essere, va ricercata in quella volontà che spesso sconfina dall'umana soglia del possibile e induce ora ad accettare, ora a rifiutare l'impossibile. Come talvolta è un desiderio ignoto a
impossessarsi del nostro volere assopito e approfittando del momento ci trascina nell' assoluta irrealtà in cui si rivela la sostanza dell' invisibile... 


Phoebus
". . e Tu, Febo possente, che di Delfo abiti il sacro suolo".

E ecco già che gli antichi eroi del mito si destano e tornano ad affacciarsi dietro le quinte del teatro, al riaccendersi dei bracieri che illuminano il gran teatro dell’immaginario; ed è tutto un fragore di marosi, bizze di venti, suoni e voci, grida disperate e sbattere d’armi, d’una rappresentazione e del ritorno di un tempo che fu, e che si ripete nella quiete che precede ogni tramonto. È questo il momento più propizio ad Apollo citaredo, in grado d’incantare gli esseri viventi e la natura tutta col suono dolcissimo e ingannatore della sua cetra. Il mito narra che un giorno Marsya il Sileno, cui si attribuiva l’invenzione di un particolare flauto a due canne dal nome aulos, osasse sfidare il dio Apollo con la sua cetra, in una disputa musicale rimasta famosa...



...e Marco Aurelio... l'Imperatore...
Marco Aurelio esamina la vita degli uomini e rimane amareggiato nel vedere gli uomini come dei cagnolini che si mordono la coda gli uni gli altri. "Siamo nel mondo per reciproco aiuto; in conseguenza è contro natura ogni azione di reciproco contrasto"; questa è la comprensione e la solidarietà che propone Marco Aurelio. "Gli uomini sono nati l’un per l’altro; conseguenza: o li rendi migliori con l’insegnamento oppure sopportali". Questo perché ritiene che tutti gli altri uomini siano parte di noi, come noi siamo parte del tutto, come l’ape lo è dello sciame; di conseguenza "una cosa che non arreca utilità allo sciame non ne arreca all’ape". E su questi precetti Marco Aurelio impostò la sua vita da imperatore del più grande impero che la storia avesse mai conosciuto...
          
                    Il discorso di un uomo...  
Charles Chaplin...

Mi dispiace ma io non voglio fare l'Imperatore, non è il mio mestiere, non voglio governare e conquistare nessuno, vorrei aiutare tutti, ebrei, ariani, uomini neri e bianchi, tutti noi dovremo aiutarci sempre, dovremo soltanto godere della felicità del prossimo, non odiarci e disprezzarci l'un l'altro. In questo mondo c'è posto per tutti, la natura è ricca, è sufficiente per tutti noi, la vita può essere felice e magnifica, ma noi lo abbiamo dimenticato. L'avidità ha avvelenato i nostri cuori, ha precipitato il mondo nell'odio, ci ha condotti a passo d'oca a fare le cose più abbiette, abbiamo i mezzi per spaziare, ma ci siamo chiusi in noi stessi. La macchina dell'abbondanza ci ha dato povertà, la scienza ci ha trasformato in cimici, l'avidità ci ha resi duri e cattivi, pensiamo troppo e sentiamo poco. Più che macchinari ci serve umanità, più che abilità ci serve bontà e gentilezza, senza queste qualità la vita è violenza e tutto è perduto. L'aviazione e la radio hanno riavvicinato le genti, la natura stessa di queste invenzioni reclama la bontà nell' uomo, reclama la fratellanza universale, l'unione dell'umanità. Perfino ora la mia voce raggiunge milioni di persone nel mondo, milioni di uomini, donne e bambini disperati, vittime di un sistema che impone agli uomini di torturare e imprigionare gente innocente. A coloro che mi odono, io dico, non disperate! L'avidità che ci comanda è solo un male passeggero, l'amarezza di uomini che temono le vie del progresso umano. L'odio degli uomini scompare insieme ai dittatori e il potere che hanno tolto al popolo ritornerà al popolo e qualsiasi mezzo usino la libertà non può essere soppressa. Soldati! Non cedete a dei bruti uomini che vi disprezzano e vi sfruttano, che vi dicono come vivere, cosa fare, cosa dire, cosa pensare, che vi irreggimentano, vi condizionano, vi trattano come bestie. Non vi consegnate a questa gente senza un anima, uomini macchina, con macchine al posto del cervello e del cuore.
Voi non siete macchine, voi non siete bestie, siete uomini ! Voi avete l'amore dell'umanità nel cuore, voi non odiate, coloro che odiano sono quelli che non hanno l'amore altrui . Soldati! Non difendete la schiavitù, ma la libertà! Ricordate nel Vangelo di S. Luca è scritto - 'Il Regno di Dio è nel cuore dell' uomo' - non di un solo uomo o di un gruppo di uomini, ma di tutti gli uomini. Voi, il popolo avete la forza di creare la macchina, la forza di creare la felicità, avete la forza di fare che la vita sia bella e libera, di fare di questa vita una splendida avventura. Quindi in nome della democrazia uniamo questa forza, uniamoci tutti! Combattiamo per un mondo nuovo che sia migliore, che dia a tutti gli uomini lavoro, ai giovani un futuro, ai vecchi la sicurezza. Promettendovi queste cose dei bruti sono andati al potere, mentivano! Non hanno mantenuto quelle promesse e mai lo faranno! I dittatori forse sono liberi? Perché rendono schiavi il popolo. Allora combattiamo per mantenere quelle promesse, combattiamo per liberare il mondo, eliminando confini e barriere, eliminando l'avidità, l'odio e l'intolleranza. Combattiamo per un mondo ragionevole, un mondo in cui la scienza e il progresso diano a tutti gli uomini il benessere. Soldati, nel nome della democrazia siate tutti uniti!..."




PIETA'
Pietà per la nazione i cui uomini sono pecore
E i cui pastori sono guide cattive
Pietà per la nazione i cui leader sono bugiardi
I cui saggi sono messi a tacere
E i cui fanatici infestano le onde radio
Pietà per la nazione che non alza la propria voce
Tranne che per lodare i conquistatori
e acclamare i violenti come eroi
E che aspira a governare il mondo
Con la forza e la tortura
Pietà per la nazione il cui fiato è denaro
E che dorme il sonno di quelli
con la pancia troppo piena
Pietà per la nazione
Oh pietà per gli uomini
Che permettono che i propri diritti vengano erosi
e le proprie libertà spazzate via
Patria mia, lacrime di te
Dolce terra di libertà !



L'unico vero male, origine di tutti i mali, è l'ignoranza. 
Essa è l'avversario più subdolo e pericoloso degli uomini:.. come un mostro invisibile e immortale li tiene in scacco, li annulla, li inganna, li aizza, li divide e li distrugge.
 E' l'Ignoranza il nostro nemico mortale... è l'ignoranza che dobbiamo combattere senza tregua, sino alla fine, anche se la lotta ci appare senza speranza.


Vi lascio con una frase di Plutarco...

"Nulla rivela meglio il carattere di un uomo quanto il suo modo di comportarsi quando detiene il potere sugli altri".


Ploutarchos



Poesia tratta da "Mithistorima"
GIORGOS SEFERIS 
Our land is closed, all the mountains
they have for the low roof sky
day and night.
We do not have rivers, we do not have source wells,
only a few tanks, and these empty, echoing and worship.
Stagnant and dull sound, equal to our loneliness
equal to our love, equal to our bodies.
We are surprised that I could build a time
houses huts and sheepfolds.
And our wedding, the fresh garlands and fingers
become inexplicable enigmas of our soul.
As they were born as they have made strong our children?
Our land is closed. Τhe close
two dark Simplegadi. Ιn ports
Sunday when we go down to breathe
see illuminated at sunset
scrap travel never completed
bodies who do not know how to love.


Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

Νίκος Σκαλκώτας (Nikos Skalkottas)

Αντί προλόγου

Δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια, από τότε που ο μεγαλοφυής Νίκος Σκαλκώτας (κορυφαίος Έλληνας μουσουργός με μεγάλο πρωτότυπο έργο και τεράστια διεθνή απήχηση σήμερα) έπαιζε ΤΡΙΤΟ βιολί στη Λυρική Σκηνή -απίστευτο και όμως αληθινό-, προσπαθώντας με μεγάλη δυσκολία να θρέψει την οικογένεια του.
Στην εργασία αυτή δεν θα γίνουν εκτενείς περιγραφές των συνθηκών αφάνταστης φτώχειας, που βίωσε ο μεγάλος συνθέτης. Θα αναφερθούν μόνο μερικές χαρακτηριστικές πληροφορίες.

Κοιτάζοντας το γεγονός της υποβάθμισης του συνθέτη από άλλη σκοπιά, εάν αυτός είχε απλώς άλλη καταγωγή, π.χ. εάν καταγόταν από ένα μεγάλο κράτος, θα είχαν υπερωρίες όλες οι λυρικές αίθουσες από τις εκδηλώσεις προς τιμή του, τα αφιερώματα, τους επαίνους και κυρίως την κριτική αποθέωση, και ασφαλώς θα είχε βρει έγκαιρα την θέση που του άξιζε.

Ο άνθρωπος αυτός δεν άλλαξε απλά, μα βελτίωσε κατά πολύ και με αδιαμφισβήτητο τρόπο το σύστημα του δασκάλου του τού Σένμπεργκ, και αυτό αποτελεί καθοριστική συνεισφορά στην παγκόσμια γνώση και ανάπτυξη τού σήμερα και τού αύριο στον κόσμο της μουσικής.

Ο Νίκος Σκαλκώτας (Χαλκίδα 8 Μαρτίου 1904, Αθήνα 19 Σεπτεμβρίου 1949 ) είναι, όπως θα έγινε ήδη αντιληπτό, συνθέτης του 20ού αιώνα. Ένας από τους κορυφαίους. Ήταν μέλος της Δεύτερης Βιεννέζικης Σχολής και είχε τις πηγές και τις επιρροές του τόσο από την κλασική μουσική, όσο και από την Ελληνική παραδοσιακή μουσική.




Φαντασθείτε μια πραγματική σκηνή

Λυρική Σκηνή Αθήνας. 
Δεκαετία του '30. 
Οι πρόβες είχαν από ώρα τελειώσει. Οι διάδρομοι του κτηρίου είχαν πλέον σιγήσει από τον αντίλαλο των συνομιλιών των μουσικών, που εγκατέλειπαν βιαστικά τον χώρο εργασίας τους μετά από μια κουραστική ημέρα.  
Μετά από λίγη ώρα, ένας λεπτοκαμωμένος και όσο μπορούσε κομψός κύριος, κρατώντας στα χέρια του ένα βιολί, εμφανίσθηκε να βγαίνει από την κεντρική είσοδο. Άρχισε να διασχίζει τη μεγάλη, περίπου τετράγωνη αυλή, με κατεύθυνση την εξωτερική καγκελόπορτα που έβγαζε στην οδό Ακαδημίας. Εντελώς συμπτωματικά, εκείνη την στιγμή, ένας άλλος άνδρας βημάτιζε έχοντας την ακριβώς αντίθετη φορά, κατευθυνόμενος δηλαδή προς την είσοδο του κτηρίου. Αναγκαστικά, οι πορείες των δύο ανδρών συναντήθηκαν κάπου στη μέση της αυλής
Καλημέρα Μαέστρο!  χαιρέτησε ο βιολιστής, κάνοντας ταυτόχρονα μια βαθειά, ευγενική υπόκλιση. 
Ο άλλος, με ένα υπεροπτικό ύφος περιφρόνησης, έστρεψε το κεφάλι προς την αντίθετη μεριά, θέλοντας με αυτόν τον εμφαντικό τρόπο να προσβάλει αυτόν που τον καλημέρισε και να αποφύγει την ανταπόδοση του χαιρετισμού, και χωρίς να ανακόψει την ταχύτητα του βηματισμού του, προσπέρασε τον βιολιστή αμίλητος. 

Η μικρή αυτή σκηνή, που διαδραματίσθηκε πολλές φορές στο προαύλιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '30, αποδίδει παραστατικά την περιφρόνηση, που βίωνε καθημερινά από τον καλλιτεχνικό περίγυρό του ο μεγαλύτερος μουσικός συνθέτης, που ανέδειξε ποτέ η χώρα. Ο Νίκος Σκαλκώτας, μετά την επιστροφή στην πατρίδα, κουβαλώντας μαζί του τα πιο λαμπρά εφόδια σπουδών και δημιουργίας, με τους επιφανέστερους δασκάλους στην Ακαδημία των Τεχνών του Βερολίνου, έμελλε να περάσει τα χρόνια του σύντομου βίου του, συκοφαντημένος, ξεχασμένος, παρεξηγημένος και απομονωμένος, ως απλός βιολιστής των πίσω σειρών σε διάφορες συμφωνικές ορχήστρες της Αθήνας. 
Πολλά χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του (κλισέ κατάσταση αυτή), το άστρο της αξίας του θα καταυγάσει το παγκόσμιο στερέωμα. Μόνο που ο αληθινός μουσουργός δεν θα ζει, για να το απολαύσει.

Βιογραφία

Γεννήθηκε σ’ ένα έντονα μουσικό περιβάλλον. O προπάππος του, Αλέξανδρος Σκαλκώτας ήταν γνωστός τραγουδιστής, βιολιστής και συνθέτης δημοτικής μουσικής. Ο πατέρας του, Αλέκος Σκαλκώτας, ήταν αυτοδίδακτος φλαουτίστας και ο πρώτος του δάσκαλος. Η καταγωγή τους ήταν από την Τήνο και προέρχονταν από οικογένεια μουσικών με το επίθετο Σκαλκώτος. Η μητέρα του Ιωάννα καταγόταν από τα Χώστια, τον σημερινό Πρόδρομο Ελικώνος Βοιωτίας. 
Ο πατέρας του, φλαουτίστας στη Φιλαρμονική της Χαλκίδας, άλλαξε το επίθετο της οικογένειάς του σε Σκαλκώτας, χάριν ευφωνίας. Από την ηλικία των πέντε ετών άρχισε να μαθαίνει βιολί με τον θείο του και το 1910 η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα, για να του προσφέρει την ευκαιρία πληρέστερης μουσικής μόρφωσης. Το 1914 γράφεται στο Ωδείο Αθηνών, στην τάξη του Tony Schulze, ενός φημισμένου εκείνη την εποχή δασκάλου βιολιού. Το 1918 αποφοίτησε με την ανώτατη διάκριση («Πρώτο βραβείο και Χρυσό Μετάλλιο») για την ερμηνεία του στο «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπετόβεν... 
Τα επόμενα χρόνια έπαιζε βιολί σε διάφορες εκδηλώσεις, ενώ ποιήματά του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Νουμάς».



Το 1921, έφυγε για σπουδές στο Βερολίνο έχοντας εξασφαλίσει σειρά υποτροφιών. Κυρίως έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Αβέρωφ για ανώτερες σπουδές βιολιού στο Βερολίνο. Γρήγορα, όμως, θα προσανατολισθεί στην σύνθεση, με δασκάλους όπως ο Κουρτ Βάιλ, ο Φίλιπ Γιάρναχ και ο «πάπας της πρωτοπορίας» Άρνολντ Σένμπεργκ (Arnold Schönberg ή Schoenberg), ο οποίος τον ξεχώρισε αμέσως και τον εκτιμούσε βαθιά. Μαζί του έμεινε ως το 1931, χάρη σε νέα υποτροφία που του προσέφερε ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Παράλληλα, έπαιζε βιολί σε ελαφρές ορχήστρες, για να συμπληρώνει το εισόδημά του.
Χρονολογικά, από το 1921 ως το 1933 έζησε στο Βερολίνο, όπου αρχικά πήρε μαθήματα βιολιού από τον Willy Hess. Το 1923 αποφάσισε να εγκαταλείψει την καριέρα του ως βιολονίστας και έγινε συστηματικά συνθέτης. Σπούδασε σύνθεση με τους Paul Kahn, Paul Juon, Κουρτ Βάιλ (Kurt Julian Weill), Philipp Jarnach και Άρνολντ Σένμπεργκ.
Το 1931, μια έντονη συναισθηματική κρίση (χωρίς δική του ευθύνη) προκάλεσε τη διακοπή της σχέσης του με τη γερμανίδα σύντροφό του, τη βιολονίστρια Ματίλντε Τέμκο, με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά, την Άρτεμη και ένα βρέφος, που χάθηκε στη γέννα. Ακολούθησε δημιουργική κρίση, που κράτησε έως το 1935.
Δεν αποκλείεται η Τέμκο ή η οικογένειά της να πέταξαν ή να κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του έργου τής πρώτης περιόδου του, το οποίο ήταν τεράστιο και τώρα είναι χαμένο.
Την εποχή εκείνη στη Γερμανία η καϋμένη η Δημοκρατία της Βαϊμάρης (που τόση πνευματική άνοδο έδωσε στους γερμανούς) έπνεε τα λοίσθια, ο ναζισμός και οι χιτλερικές δοξασίες ανέρχονταν ιλιγγιωδώς και έτσι ο λεπτός και μελαχροινός Σκαλκώτας, δεν ήταν καθόλου ιδανικός γαμπρός ή σύντροφος για την οικογένεια της βιολονίστριας.  
 
Τον Μάιο του 1933 επιστρέφει στην Ελλάδα, τον ίδιο ακριβώς μήνα που ο δάσκαλός του Άρνολντ Σένμπεργκ παίρνει τον δρόμο της εξορίας για τις ΗΠΑ, μη αντέχοντας την καταπίεση των Ναζί και την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του στην πατρίδα, αντιμετώπισε τον φθόνο και την καχυποψία του μουσικού κυκλώματος (Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Μανώλης Καλομοίρης, Δημήτρης Μητρόπουλος (στην αρχή), Σπύρος Φαραντάτος), παρά το ότι ήταν γνωστή η αξία του. Στην Ελλάδα ζούσε παίζοντας σε διάφορες ορχήστρες, όπως είπαμε. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο πιθανόν ο Σκαλκώτας να γύρισε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή, είναι ότι η υποτροφία που χρηματοδοτούσε τις σπουδές του έληξε. Στην Αθήνα αναζήτησε άλλους τρόπους χρηματοδότησης, που θα μπορούσε να ήταν κάποια άλλη υποτροφία ή εργασία. Γρήγορα όμως απογοητεύτηκε από την κατάσταση στη μουσική πραγματικότητα της Αθήνας της εποχής, καθώς το κοινό, μη συνηθισμένο στις νέες μουσικές τεχνοτροπίες, στις οποίες διδάχτηκε ο νεαρός Σκαλκώτας, αποδοκίμασε πολλά από τα έργα του. Πολλοί έχουν πει ότι οι αποδοκιμασίες αυτές ήταν οργανωμένες και σκηνοθετημένες.
Στα μουσικά πράγματα της χώρας κυριαρχούσαν άνθρωποι υπέρ-συντηρητικών αντιλήψεων, που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να κατανοήσουν τις νέες μουσικές προτάσεις του Σκαλκώτα. Ισχυρίζονταν ότι έγραφε ακαταλαβίστικη μουσική, που ήταν αντίθετη με τους κανόνες που διδάσκονταν στα ωδεία και διέδιδαν μάλιστα πως ήταν τρελός! 
Ο μουσικολόγος και βιογράφος του Σκαλκώτα Γ. Γ. Παπαϊωάννου αποκαλεί την συμπεριφορά τους απέναντι στον Σκαλκώτα «μεγάλη συμπαιγνία» και πιστεύει ότι το πληθωρικό του ταλέντο θα τους επισκίαζε και θα τους εξοστράκιζε από τις «καρέκλες» τους...


Στη Γερμανία


Όλες οι πόρτες λοιπόν ήταν κλειστές για τον Νίκο Σκαλκώτα. Για να ζήσει, δέχεται να παίξει βιολί σε ένα από τα τελευταία αναλόγια της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και αργότερα στις Ορχήστρες της Λυρικής Σκηνής και της Κρατικής Ραδιοφωνίας, παρά την αναμφισβήτητη και διεθνώς εγνωσμένη αξία του ως βιολονίστα. Έχουν διασωθεί πασίγνωστες και ανατριχιαστικές αφηγήσεις για την φτώχεια και τη μιζέρια, μέσα στις οποίες ήταν αναγκασμένος να ζει.
Ως αντίδοτο, άρχισε να συνθέτει πυρετωδώς από το 1935 και ως το 1945 είχε γράψει πάνω 100 έργα. Κλεισμένος στον δικό του κόσμο και αποκομμένος εντελώς από τις ευρωπαϊκές τάσεις, ανέπτυξε ένα δικό του, εντελώς προσωπικό ύφος. 
 
Τα πρώιμα έργα του, τα περισσότερα από τα οποία έγραψε στο Βερολίνο και μερικά από αυτά στην Αθήνα, έχουν χαθεί. Τα πρωιμότερα από τα έργα του που είναι διαθέσιμα σε εμάς σήμερα χρονολογούνται από το 1922-24 και είναι συνθέσεις για πιάνο, καθώς και η ενορχήστρωση του έργου "Κρητική Γιορτή" του Δημήτρη Μητρόπουλου. Ανάμεσα στα τελευταία έργα που γράφτηκαν στο Βερολίνο είναι η σονάτα για σόλο βιολί, αρκετά έργα για πιάνο, μουσική δωματίου και μερικά συμφωνικά έργα.
Κατά την περίοδο 1931-34 ο Σκαλκώτας δεν συνέθεσε τίποτα.
Άρχισε να γράφει ξανά στην Αθήνα από το 1935 μέχρι τον θάνατό του. Το έργο του περιλαμβάνει συμφωνικά έργα ("Ελληνικοί χοροί", η συμφωνική εισαγωγή "Η Επιστροφή του Οδυσσέα", το παραμυθόδραμα "Η Κόρη και ο Θάνατος", η "Κλασική Συμφωνία" για πνευστά, μια "Συμφωνιέτα" και αρκετά κοντσέρτα), έργα μουσικής δωματίου, καθώς και φωνητικά έργα.

Το 1946 παντρεύτηκε την πιανίστρια Μαρία Παγκαλή κι ένα χρόνο αργότερα ήλθε στη ζωή ο γιος τους Αλέκος, που διακρίθηκε ως ζωγράφος. Ακολούθησε μια μικρή νέα περίοδος δημιουργικής σιωπής, ίσως επειδή μεγάλωνε το παιδί του, αλλά το 1949 άρχισε να συνθέτει με τους παλιούς του ρυθμούς νέα έργα και να ενορχηστρώνει παλαιότερα. 
Το νήμα της ζωής του κόπηκε απρόσμενα και δυστυχώς πολύ πρόωρα στις 19 Σεπτεμβρίου 1949 από μια κήλη, που οδηγήθηκε σε περισφιγμένη κήλη, επειδή την είχε αμελήσει ή επειδή δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα, για να απευθυνθεί σε γιατρούς. Δύο ημέρες αργότερα κατά τραγική συγκυρία γεννήθηκε ο δεύτερος γιος του, ο Νίκος, που πήρε το όνομα του αδικοχαμένου πατέρα του, και που τον γνωρίζουμε ως πρωταθλητή Ελλάδας στο σκάκι.




Ο ξαφνικός αυτός θάνατος διέκοψε ένα απίστευτο παραγωγικό έργο αφήνοντας μερικά συμφωνικά έργα με ημιτελή ενορχήστρωση.
Τα περισσότερα έργα του πρωτο-παρουσιάσθηκαν μετά τον θάνατό του.
Εκτός από το καθαρά μουσικό του έργο, ο Σκαλκώτας συνέγραψε ένα σημαντικότατο θεωρητικό έργο, αποτελούμενο από αρκετά μουσικά άρθρα, μια πραγματεία ενορχήστρωσης, μουσικές αναλύσεις κλπ.


Περί της ποιότητας του έργου του

Ο μουσουργός Νίκος Σκαλκώτας γρήγορα διαμόρφωσε το προσωπικό του στυλ μουσικής γραφής, έτσι ώστε κάθε επιρροή από τους δασκάλους του σύντομα αφομοιώθηκε δημιουργικά και με μια καταπλήσσουσα ευκολία, και κατέληξε σε ένα τρόπο σύνθεσης, που είναι απολύτως προσωπικός και αναγνωρίσιμος. 

Δυστυχώς, ανακαλύφθηκε ως συνθέτης μετά τον θάνατό του, χάρη στην πρωτοβουλία φίλων και θαυμαστών του (Γ. Γ. Παπαϊωάννου, Γιώργος Χατζηνίκος κ.ά.), οι οποίοι ίδρυσαν την «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα», για να διαφυλάξουν και να διαδώσουν το έργο του, το οποίο περιλαμβάνει πάνω από 170 έργα (κοντσέρτα, συμφωνικές σουίτες, μουσική δωματίου, χορούς και τραγούδια). 
Το 60% των προχωρημένων έργων του ακολουθεί ένα δικής του επινόησης καινοτόμο δωδεκαφθογγικό σύστημα, ενώ το 40% ανήκει σε άλλα σειραϊκά, «ελεύθερα» συστήματα σύνθεσης.
Εκτός από τα προχωρημένα (ατονικά) έργα του, που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 85% της παραγωγής του, περίπου ένα 12% αφορά απλούστερα, τονικά και τροπικά έργα, όπως οι περίφημοι «36 Ελληνικοί Χοροί για ορχήστρα» και το λαϊκό μπαλέτο «Η Θάλασσα», που ενσωματώνουν στοιχεία της ελληνικής δημοτικής μουσικής με ένα τρόπο όμως τελείως προσωπικό και πρωτοποριακό.
 


Ο Νίκος Σκαλκώτας επεδίωκε να συλλάβει την ουσία της εθνικής μας κληρονομιάς και δεν ήθελε μόνο να την αξιοποιήσει, όπως η πρώτη γενεά των συνθετών της «Εθνικής Σχολής».

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες είναι οι προσπάθειες Ελλήνων και ξένων πανεπιστημιακών ερευνητών να αναλύσουν τη μουσική του γλώσσα. Και όλο και περισσότερο μεγαλώνει το ενδιαφέρον γι' αυτόν τον περίεργο-άγνωστο άνθρωπο και το πρωτοποριακό έργο του.
Στη Μιννεσότα (Minnesota) των ΗΠΑ υπάρχει ολόκληρη συμφωνική ορχήστρα, η οποία ασχολείται συστηματικά και μόνο με την εκμάθηση και ερμηνεία της μεγάλης, ογκώδους και πολυποίκιλης μουσικής παραγωγής του.
Η σουηδική δισκογραφική εταιρεία Bis Records έχει αναλάβει την ηχογράφηση όλων των έργων του. 
Η εταιρεία αυτή έχει ήδη κυκλοφορήσει 16 CD με έργα του, ενώ το σπουδαιότερο είναι ότι πανευρωπαϊκά η μουσική παραγωγή του αποτελεί πλέον αντικείμενο διδακτορικών διατριβών, όπως για παράδειγμα αυτής του John Thornley στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. 

Ο συνθέτης και μουσικολόγος Γιώργος Ζερβός επισημαίνει ότι ο Σκαλκώτας ξεπέρασε τη δεύτερη σχολή της Βιέννης καινοτομώντας με την ταυτόχρονη χρήση πολλών δωδεκαφθογγικών σειρών, τις οποίες μάλιστα κατάφερε να εντάξει αρμονικά στις μεγάλες κλασικές φόρμες! Για όποιον γνωρίζει έστω και λίγο από θεωρία της μουσικής, καταλαβαίνει ποιες και πόσες δυσκολίες κατάφερε το μοναδικό αυτό ταλέντο να ξεπεράσει.
Παρατηρεί, επίσης, ότι η πολλαπλότητα των μέσων έκφρασης του Σκαλκώτα (έγραφε ταυτόχρονα σε πολλά και διαφορετικά μουσικά ιδιώματα) και η ενότητα του ύφους του έργου του αποτελούν στοιχεία μοναδικά στη μουσική του 20ου αιώνα.

Σήμερα, ο Νίκος Σκαλκώτας θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του 20ού αιώνα. Ο εξειδικευμένος και εξαιρετικά απαιτητικός αυστρο-βρετανός μουσικολόγος και μουσικοκριτικός Χανς Κέλερ πλειοδοτεί και σε ένα βιβλίο του αναφέρει ως κορυφαίους συνθέτες του 20ου αιώνα τα τέσσερα «Σ»: Σκαλκώτας, Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, και Σοστακόβιτς. (Keller, Hans: "Nikos Skalkottas: An Original Genius"). Περίφημη είναι η φράση του: "Βγάλτε τα καπέλα σας κύριοι.  Ο Νίκος Σκαλκώτας".
Για να μη μακρυγορούμε, ονομάζεται σήμερα στην Ευρώπη ο Μότσαρτ (Mozart) του αιώνα που πριν λίγα χρόνια πέρασε... 



Η μουσική του

Σύμφωνα με τον συνθέτη και μεγάλο μελετητή του έργου του Νίκου Σκαλκώτα, Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, το μουσικό έργο και η ανάπτυξη του ύφους του Σκαλκώτα χωρίζονται σε τρεις περιόδους:

1η Περίοδος (1927-1938)
Περιλαμβάνει και την εποχή που ο Σκαλκώτας βρισκόταν στη Γερμανία. Εκείνη τη περίοδο, κυριαρχεί στα έργα του αυστηρός δωδεκαφθογγισμός. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, όπως οι διάσημοι "36 Ελληνικοί Χοροί", που δημιουργήθηκαν εκείνη την περίοδο σαν μια αφιέρωσή του προς τον πατέρα του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο έγραψε πάνω από 70 έργα, τα περισσότερα από τα οποία χάθηκαν, όπως είπαμε. Παρά την εκτίμηση που έτρεφε στον Σένμπεργκ, δεν ακολούθησε τυφλά το δωδεκαφθογγικό σύστημα του δασκάλου του, αλλά ανέπτυξε μια δική του απόλυτα πρωτότυπη παραλλαγή.
Χαρακτηριστικά έργα της 1ης Περίοδου:
  • Οκτέτο (1931)
  • Πιάνο Τρίο (1936)
  • Συμφωνική Σουίτα Νο.1 (1929)

2η Περίοδος (1938-1945)
Ο Σκαλκώτας δημιουργεί έργα μεγάλης διαρκείας και συλλογές συντομότερων έργων. Τα έργα εκείνης της εποχής είναι πιο επικά, με ηρωικότερη διάθεση.
Χαρακτηριστικά έργα της 2ης Περιόδου:
  • Κονσέρτο για Πιάνο και δέκα Πνευστά Όργανα (1939)
  • Η Επιστροφή του Οδυσσέα (1942)
  • 32 Κομμάτια για Πιάνο (1940)

3η Περίοδος (1946-1949)
Η τελευταία περίοδος πριν πεθάνει. Δημιουργεί έργα με δραματικότερη και σκυθρωπή διάθεση. Εκείνη την περίοδο, εμφανίζονται και έργα εξ ολοκλήρου τονικά και αρμονικά, απόδειξη ότι ο μουσουργός είχε αποφασίσει να δώσει και άλλη ποσότητα έργου στηριζόμενος στις κλασικές μεθόδους σύνθεσης.
Χαρακτηριστικά έργα της 3ης Περίοδου:
  • Η Θάλασσα (λαϊκό μπαλέτο) (1948-49)
  • Ελληνικός Χορός σε Ντο Ελάσσονα (1949)
  • Κονσερτίνο για Πιάνο (1948-49)

 
Ο Κλέφτικος χορός με διευθυντή τον Δ. Μητρόπουλο και την Φιλαρμονική της Ν. Υόρκης


Γενικά, σε όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του ο Νίκος Σκαλκώτας παρέμεινε πιστός στα νεοκλασικά ιδανικά της "Νέας Αντικειμενικότητας" (Neue Sachlichkeit) και της "απόλυτης μουσικής" που διακηρύχθηκαν το 1925. Όπως ο Σένμπεργκ, καλλιέργησε επίμονα κλασικές φόρμες, αλλά ο κατάλογος των έργων του χωρίζεται σε έργα ατονικά-δωδεκαφθογγικά από τη μια, και σε τονικά-αρμονικά από την άλλη, ενώ και οι δύο κατηγορίες εκτείνονται χρονικά σε όλη την συνθετική του καριέρα.
Αυτή η ποικιλία ή φαινομενική ανομοιογένεια μπορεί να οφείλεται στην αγάπη του για την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Παρ' όλα αυτά, παρέμεινε σκεπτικιστής στις προσπάθειες των Ελλήνων συγχρόνων του, να την ενσωματώσουν στο σύγχρονο συμφωνικό στυλ, και μόνο σε ένα μεγάλο έργο αντιπαρέθεσε και ανέμειξε το παραδοσιακό με το ατονικό-δωδεκαφθογγικό στυλ. Αυτό είναι η προγραμματική μουσική στο παραμυθόδραμα του Χρήστου Ευελπίδη "Με του Μαγιού τα μάγια".

Ο Νίκος Σκαλκώτας ήταν προφανώς απρόθυμος να αναπτύξει το είδος αυτό των δομικών και στυλιστικών τάσεων, που θα είχε προδώσει τα ιδανικά του για ενοποίηση, τα οποία είχε κληρονομήσει από τον Σένμπεργκ. Έτσι μπορεί να ιδωθεί σαν ένας οξυδερκής σύνδεσμος ανάμεσα στην Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, την σχολή του Μπουζόνι, την σχολή του Στραβίνσκι και την σχολή του Μπάρτοκ.

Ο Σκαλκώτας είχε τη μαγική ικανότητα να συνδέει διαφορετικά και κατά κάποιο τρόπο αντιθετικά στοιχεία και να μη συμβιβάζεται αλλά να εμπλουτίζει τη δική του αυθεντικότητα, ποικιλία και δύναμη έκφρασης. 

Παρ' όλα αυτά η μουσική του είχε ατυχώς μόνο μέτριας έντασης επιρροή στις διεθνείς και ελληνικές  μεταπολεμικές τάσεις, λόγω της ανυποχώρητης απομόνωσής του από τους πολεμίους του και πιθανόν εξ αιτίας των χωρίς συμβιβασμούς απαιτήσεών του τόσο από τον ακροατή, όσο και από τον εκτελεστή, καθώς και των φαινομενικά συντηρητικών δομικών και θεματικών του προτιμήσεων.
'Όπως ειπώθηκε παραπάνω, τα τελευταία χρόνια μόνο έχει διεθνώς ανακαλυφθεί το πραγματικό μέγεθος του μουσουργού Νίκου Σκαλκώτα και ο ανεκτίμητος θησαυρός του διασωθέντος έργου του. 


 
Kleftikos - N. Skalkottas - G. Hadjinikos, 36 Greek dances (η εκτέλεση αυτή είναι η πιο πιστή και καλή)



Αντί επιλόγου

Ο Νίκος Σκαλκώτας είναι δημιουργός με σπάνια δύναμη ενόρασης και συνθετικής ποικιλίας, με συγκινητική έως συγκλονιστική καλλιτεχνική εντιμότητα, και επιπλέον ήταν προικισμένος  με φυσικά προσόντα εντελώς σπάνια, όπως η μεγάλη μουσική και θεωρητική μνήμη, η εξαιρετική αντίληψη στην ακοή και η ιδιαίτατη ικανότητα συγκέντρωσης, σύνθεσης και συγγραφής. 
Στέκεται επάξια σαν ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους και παγκόσμιους συνθέτες του 20ου αιώνα (και από τους καινοτόμους ο καλλίτερος), και μαζί με τον Δημήτρη Μητρόπουλο άνοιξε το σπουδαιότερο κεφάλαιο για την ελληνική μουσική στον 20ό αιώνα.
Θα απαιτηθούν δεκαετίες μέχρι το έργο και η προσφορά του να αναλυθούν, να αξιοποιηθούν, να ταξινομηθούν και να πάρουν την θέση που τους αξίζει και στον τόπο τους και κυρίως παγκόσμια. 


 
 N. Skalkottas - 36 Greek Dances - Series I - 4. Peloponnisiakos (1931) 

Και μια λεπτομερής, αλλά όχι και πλήρης, παράθεση του έργου του

Orchestral Works
  • Symphonic Suite No. 1 (1929)
  • 36 Greek Dances (1931–36; new orchestrations of many dances made 1949, and individual numbers arranged for other ensembles – see e.g. String Orchestra)
  • Overture (often called Symphony) The Return of Ulysses (c.1942)
  • Symphonic Suite No. 2 (1944-6; 1949; orchestration unfinished; the movements listed have been performed as separate works)
    • 1. Overtüre Concertante
    • 4. Largo Sinfonico
    • 5. Tema con variazioni (orchestration unfinished)
  • Classical Symphony for wind orchestra (1947)
  • Ancient Greek March (1947) (not orchestrated)
  • Four Images (1948; orchestrated from movements of ballet The Land and sea of Greece)
  • Sinfonietta in B flat minor (1948-9)
  • Greek Dance in C minor (1949? – unrelated to the 36 Greek Dances)
Concertos
  • Concerto Grosso for wind orchestra (1928–31) (lost)
  • Concerto for violin, piano and chamber orchestra (1930)
  • Piano Concerto No.1 (1931)
  • Concertino for 2 pianos and orchestra (1935)
  • Piano Concerto No.2 (1937)
  • Violin Concerto (1938)
  • Cello Concerto (1938) (lost)
  • Piano Concerto No.3 (for piano and 10 wind instruments) (1939)
  • Concerto for violin, viola and large wind orchestra (1940–42)
  • Double Bass Concerto (1942)
  • Concerto for 2 violins (1944-5) (not orchestrated)
  • Piano Concertino (1948-9)
  • Nocturne-Divertimento for xylophone and orchestra (1949)
Ballets
  • The Maiden and Death (1938, revised 1946)
  • The Gnomes (1939) (partly based on piano pieces by Bartok and Stravinsky)
  • Island Images, ballet suite (1943) (not orchestrated)
  • The Beauty with the Rose (1946)
  • The Land and the Sea of Greece (1947-8) (not orchestrated except first four movements as Four Images)
  • The Sea (1948–49)
String Orchestra
  • 3 Greek Dances (1936)
  • 7 Greek Dances (1936)
  • 10 Sketches (c.1940)
  • Little Suite for strings (1942)
Incidental Music
  • Mayday Spell, a Fairy Drama for soprano, speakers and orchestra (1944; 1949)
  • Henry V, incidental music for Athens Radio (1947-8)
Chamber Music
  • Sonata for solo violin (1925)
  • String Quartet (1926) (lost)
  • String Trio (1926) (lost)
  • String Quartet No.1 (1928)
  • Sonatina No.1 for violin and piano (1929) (partly lost)
  • Sonatina No.2 for violin and piano (1929)
  • String Quartet No.2 (1929–30) (lost)
  • Easy Music for string quartet (c.1930) (lost)
  • Octet (1931)
  • String Trio No. 2 (1935)
  • Sonatina No.3 for violin and piano (1935)
  • Sonatina No.4 for violin and piano (1935)
  • String Quartet No.3 (1935)
  • Piano Trio (1936)
  • Little Chorale and Fugue for violin and piano (c.1936)
  • March of the Little Soldiers for violin and piano (c.1936)
  • Nocturne for violin and piano (c.1937)
  • Rondo for violin and piano (c. 1937)
  • 8 Variations on a Greek Folk Tune for piano trio (1938)
  • Gavotte for violin and piano (1939)
  • Concertino for Oboe and Piano (1939)
  • Scherzo for violin, viola, cello and piano (1936–40)
  • Scherzo for violin and piano (c.1940)
  • Largo for cello and piano (c.1940)
  • Menuetto Cantato for violin and piano (c.1940)
  • 10 Sketches for string quartet (or string orchestra) (c. 1940)
  • String Quartet No.4 (1940)
  • Duo for violin and viola (1939–42)
  • Quartet for oboe, trumpet, bassoon and piano (1940-3)
  • Concertino for trumpet and piano (1940-3)
  • Tango and Foxtrot, for oboe, trumpet, bassoon and piano (1940-3)
  • Sonata for violin and piano (1940-3)
  • Sonata Concertante for bassoon and piano (1943)
  • Petite Suite No.1 for violin and piano (1946)
  • Petite Suite No.2 for violin and piano (1946)
  • Duo for violin and cello (1947)
  • 3 Greek Folksong arrangements for cello and piano (c. 1942-48)
  • Bolero for cello and piano (1948-9)
  • Tender Melody for cello and piano (1948-9)
  • Serenata for cello and piano (1948-9)
  • Sonatina for cello and piano (1949)
  • Gero Dimos for string quartet (1949)
Vocal Music
  • Choral work (R. Stein) on the Unknown Soldier (1930) (lost)
  • Doe for voice and piano (1931)
  • 16 Melodies for mezzo-soprano and piano (1941) (texts by Hrissos Esperas)
Piano Music
  • Greek Suite (1924-5)
  • 15 Little Variations (1927)
  • Sonatina (1927)
  • Suite No.1 (1936)
  • 32 Piano Pieces (1940)
  • 4 Etudes (1941)
  • Suite No.2 (1941)
  • Suite No.3 (1941)
  • Suite No.4 (1941)
  • Berceuse (1941)
  • Echo (1946)
  • Procession to Acheron (c.1948)


 
This is Epirotikos dance (from the region Epirus), the third dance of the 1st series. Conductor: Nikos Christodoulou. BBC Symphony Orchestra
 


 
 Alexandros Diamantis conducts "Kritikos" from the 5 Greek Danses for Strings by Nikos Skalkottas in Munich Κρητικός χορός  



 
"The Trawler", part of the folk ballet "The Sea" (1949) composed by Nikos Skalkottas. Performed by the Orchestra of Colours (conductor: Miltos Logiades). 
Seascapes by the Japanese photographer Hiroshi Sugimoto

   

1.The Trawler 
2. Dance of the waves 
From "The Sea" (1948-1949) Iceland Symphony Orchestra υπό τον Βύρωνα Φιδετζή

 


   
Τhis is a piece for piano he created in 1948 named "Procession to Acheron". 
Acheron is a greek river. The ancient Greeks used to believe that it was the river that leads to the underworld. Πιάνο: Λορέντα Ράμου    


 
 Nikos Skalkottas' "The Return of Ulysses", performed by the BBC Symphony Orchestra 
 


 Η επιστροφή του Οδυσσέα

Η Άννα, μια νέα πιανίστρια, κάνει μια έρευνα για την ζωή και το έργο του Νίκου Σκαλκώτα.Το φιλμ ακολουθεί την έρευνα και καταγράφει σχόλια, μνήμες και μαρτυρίες. Τήνος, όπου το όνομα Σκαλκώτας σε οδηγεί. Η συνάντησή της με τον μουσικολόγο Γ. Παπαϊωάννου. Η επίσκεψή της στο αρχείο «Φίλοι του Σκαλκώτα», η μελέτη του αρχειακού υλικού. Το ταξίδι στην Χαλκίδα, η επίσκεψή της στο σπίτι που γεννήθηκε ο μεγάλος συνθέτης, η συνάντηση με όσους την βοήθησαν στην έρευνα. Η Μαργαρίτα Δαλμάτη, η κ. Ματέϊ, ο Γιώργος Χατζηνίκος και ο γιός του Νίκος. 
Ίσως η λύση να βρίσκεται στα λόγια του υιού του συνθέτη «Τι μπορώ να πω εγώ για τον πατέρα μου? Θα είναι καλλίτερα, αν κάποιος ακούσει τη μουσική του και ιδιαίτερα το «Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ»...  
Σκηνοθεσία Κωστής Αλεφαντής.

 

Δισκογραφικές πληροφορίες


Στο “Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου” έχουν καταγραφεί (ως τον Οκτώβριο του 1999) 73 δισκογραφικές εκδόσεις, 40 σε δίσκους βινυλίου (LP ή δίσκοι 10 ιντσών) και 33 σε δίσκους ακτίνας CD, οι οποίες παρήχθησαν σε 14 χώρες, από την Ιαπωνία ως την Ουρουγουάη.
Σε 9 δε περιπτώσεις οι εκδόσεις CD’s αποτελούν ολική ή μερική επανέκδοση αντίστοιχων LP’s. Φυσικά το πλέον δισκογραφημένο, ολικώς ή μερικώς, έργο του Σκαλκώτα, είναι οι πασίγνωστοι “36 Ελληνικοί χοροί” (1933-48).
Ολόκληρο το έργο δισκογραφήθηκε για πρώτη φορά (Κρατική Ορχήστρα Ουραλίων / Βύρων Φιδετζής, Lyra CD 0052/53, Ελλάδα), το 1990, για να ακολουθήσει το 2003 η ηχογράφησή του με την Συμφωνική Ορχήστρα του BBC υπό την διεύθυνση του Νίκου Χριστοδούλου (36 Greek Dances - The Return of Ulysses BIS-CD-1333/34, 2003), ενώ μέρη του σε διάφορες παραλλαγές, μεταγραφές και συνδυασμούς οργάνων, έχουν δισκογραφηθεί, ανά τον κόσμο 24 φορές.

Εξαιρετικό βοήθημα, για μια συγκριτική και στατιστική μελέτη της δισκογραφίας του Σκαλκώτα (μέχρι το 1991) είναι το βιβλίο “Δισκογραφία Ελληνικής Κλασικής Μουσικής” εκδόσεις Δωδώνη, 1993 του αείμνηστου Αλέξη Ζακυθηνού, στο οποίο αναφέρονται οι 39 από τις 40 εκδόσεις σε LP που κυκλοφόρησαν μέχρι το 1991.

Αναζητώντας την πρώτη δισκογραφική παρουσία του κορυφαίου μας συνθέτη, αυτή εντοπίζεται στην μονοφωνική ελληνική έκδοση της Philips (N 00247 L) η οποία με τίτλο “Greek Chamber Music”, κυκλοφόρησε το 1954, μόλις 5 χρόνια από τον θάνατο του Σκαλκώτα, και αποτελεί βέβαια τώρα μουσειακό είδος.
Σ’ αυτό τον δίσκο, Έλληνες ερμηνευτές αποδίδουν υποδειγματικά έργα Σκαλκώτα, Βάρβογλη και Καλομοίρη.
Η τελευταία ανάλογη δισκογραφική παρουσία, έχει καταγραφεί με την επανέκδοση από τη Minos EMI σε διπλό cd του περιεχομένου της θρυλικής κασετίνας τεσσάρων LP’s αποκλειστικά με έργα του Σκαλκώτα, η οποία κυκλοφόρησε το 1980 από την ΕΜΙ – His Master’s Voice (14C 163/70981 – 4).

Με άξονα την ποιοτική συνισταμένη η οποία προσδιορίζεται από την ερμηνεία, την ποιότητα ηχογράφησης και την διαθεσιμότητα επαρκών επεξηγηματικών σχολίων στο συνοδευτικό ένθετό τους, αρκετοί από τους παραπάνω προαναφερθέντες 73 δίσκους, ξεπερνούν, ευτυχώς, το μέτριο.
Σε μερικές δε περιπτώσεις αγγίζουν το τέλειο, όπως οι πρόσφατες παραγωγές, τις Σουηδικής εταιρείας BIS. 

Χάρη στον εκλεκτό συνθέτη – μαέστρο Νίκο Χριστοδούλου, έργα, όπως,
το “Κονσέρτο αρ. 1” για πιάνο και ορχήστρα, έργο του 1931,
η “Ouverture” Concertante” για ορχήστρα του 1944/45,
“Η λυγερή και ο χάρος” μπαλέτο για ορχήστρα του 1938,
το υπέροχο “Largo Sinfonico” του 1944,
το “Κονσέρτο για βιολί και ορχήστρα” του 1938 και 

το “Κονσέρτο για κοντραμπάσο και ορχήστρα” του 1942,
δισκογραφούνται για πρώτη φορά αποκαλύπτοντας έναν μαγικό κόσμο ηχοχρωμάτων και καταρρίπτοντας την ανάγκη (;) απόδειξης της ελληνικότητάς του, καθ’ όσον η τελευταία παραμένει πηγαία, ειλικρινής και ευδιάκριτη, ιδιωτική και ανέντακτη. Μαζί με τα 12 έργα για βιολί και πιάνο, άψογα ερμηνευμένα από το Γιώργο Δεμερτζή (βιολί) και Μαρία Αστεριάδου (πιάνο) (BIS CD-1024 1999), οι δίσκοι της σουηδικής εταιρίας έδωσαν τεράστια ώθηση και συνετέλεσαν στην επαύξηση της δημοτικότητας του συνθέτη, λόγω της άριστης διανομής τους.


Άλλες αξιέπαινες ηχογραφήσεις έχουν γίνει από την Ελληνική Ραδιοφωνία και από διάφορους κορυφαίους Έλληνες και ξένους πιανίστες και βιολονίστες.
 

Οι δισκογραφικές πληροφορίες είναι απαραίτητες, γιατί, εκτός της πληροφόρησης προς αγορά των ηχογραφημένων έργων, με τον τρόπο αυτό αποδεικνύεται η αίγλη και η ολονέν και περισσότερο αυξανόμενη δυναμική αναγνώριση της αξίας και της ποιότητας του μεγάλου ανθρώπου και συνθέτη.





Πηγές: Προσωπικές γνώσεις, Creative Commons, Βικιπαίδεια, σχετικά βιβλία και πολλές δημοσιεύσεις στον γραπτό (ημερήσιο και περιοδικό) τύπο, στον ηλεκτρονικό επίσης τύπο και στο Διαδίκτυο.